W praktyce inwestora często jest tak, że powstaje potrzeba umieszczenia urządzeń infrastruktury technicznej w pasie drogi wewnętrznej, stanowiącej własność gminy. Chodzi przy tym o urządzenia obce, czyli nie służące potrzebom drogowym. W takim wypadku często to sami właściciele dróg, czyli gmina, nie wie jak prawidłowo postępować i jaki konkretnie wydział powinien zajmować się taką sprawą. Do tego typu dróg nie stosuje się bowiem ustawy o drogach publicznych, lecz przepisy ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami.
Gospodarowanie drogami wewnętrznymi
Zgodnie z art. 24 i 25 wyżej powołanej ustawy, drogami wewnętrznymi położonymi na terenie stanowiącym własność danej gminy gospodaruje dana gmina, a konkretnie wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
Formy gospodarowania nieruchomościami określa z kolei art. 23 ust. 1 ustawy. Zgodnie z tym przepisem gospodarowanie nieruchomościami polega w szczególności na zbywaniu, nabywaniu, wydzierżawianiu, wynajmowaniu i użyczaniu nieruchomości wchodzących w skład gminnego zasobu. Pod pojęciem gospodarowania nieruchomościami należy rozumieć także takie działania jak zamiana, zrzeczenie się, oddanie w użytkowanie wieczyste lub trwały zarząd oraz obciążanie ograniczonymi prawami rzeczowymi.
Zgodnie z art. 244 § 1 k.c. ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka. Jeżeli chodzi o służebności, to istnieją ich 3 rodzaje. Są to służebność gruntowa, osobista i przesyłu.
Na potrzeby umieszczania obiektów budowlanych w pasie drogi wewnętrznej (w tym urządzeń infrastruktury technicznej) może być wykorzystywana praktycznie każda z powyższych form gospodarowania nieruchomościami. Przede wszystkim może wchodzić w grę najem, dzierżawa, użyczenie oraz służebności.
Aby użytkować drogę należy zawrzeć jedną z powyższych umów (umowę najmu, służebności, dzierżawy). Zasady ich podpisania są następujące:
- Wójt gospodaruje gminnym zasobem nieruchomości, ale tylko w granicach czynności nie przekraczających zwykłego zarządu;
- W sprawach przekraczających zakres zwykłego zarządu kompetencje posiada rada gminy, która podejmuje uchwały w sprawie zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości i wydzierżawienia lub wynajmowania na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej;
- Uchwała rady gminy musi być podjęta również wtedy, gdy upływa 3 letni okres obowiązywania umowy, a strony zawierają kolejne umowy dotyczące tej samej nieruchomości;
- W okresie kiedy rada gminy nie uchwaliła jeszcze powyższych zasad gospodarowania nieruchomościami, to wszelkie czynności dokonuje wójt za zgodą rady gminy.
Zasadą jest, że umowy użyczenia, najmu lub dzierżawy zawarte na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, muszą być poprzedzone przetargiem. Rada gminy może wyrazić zgodę na odstąpienie od przetargu. Zgoda taka może być wyrażona w uchwale o zasadach gospodarowania nieruchomościami lub w osobnej uchwale.
Umowa najmu nieruchomości na czas dłuższy niż rok powinna być zwarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się taką umowę za zawartą na czas nieoznaczony. Umowa dzierżawy także powinna być zawarta na piśmie (niezależnie od okresu jej obowiązywania). Niezachowanie takiej formy również oznacza, że traktuje się ją jako zawartą na czas nieoznaczony. W przypadku umowy najmu i dzierżawy za korzystanie z rzeczy przewiduje się stosowny czynsz.
Inaczej jest w przypadku umowy użyczenia. W tym wypadku używanie rzeczy następuje bezpłatnie. Umowa użyczenia jest często stosowana dla uregulowania zasad korzystania z przyłączy wodociągowo kanalizacyjnych lub innych tego typu urządzeń przez przedsiębiorstwa dostarczające wodę, gaz oraz energię elektryczną.
Ustanowienie służebności
Najczęstszym sposobem związanym z umieszczeniem urządzeń infrastruktury technicznej w drodze wewnętrznej będzie jednak ustanowienie służebności. Z reguły będzie to służebność przesyłu. Definicję służebności zawiera art. 285 § 1 k.c. Przepis ten odnosi się do inwestorów prywatnych. Natomiast w przypadku przedsiębiorców zastosowanie znajduje art. 305 1 k.c. . Zgodnie z tym przepisem nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 §1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Ten typ służebności będzie miał zastosowanie najczęściej do deweloperów.
Wynagrodzenie za służebność
Za ustanowienie służebności należy się odpowiednie wynagrodzenie. Przepisy prawne nie wskazują w jaki sposób powinna być ustalona wysokość tego wynagrodzenia. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się więc, że w tego typu sytuacjach należy analogicznie stosować zasady ustalania wynagrodzeń za służebność drogi koniecznej. Generalnie wynagrodzenie za służebność powinno być jednorazowe. Możliwe jest, że płatność takiego wynagrodzenia następuje okresowo (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2015r, I CSK 629/14).
Ustanowienie służebności wymaga złożenia oświadczenia przez gminę w formie aktu notarialnego. W umowie służebności może być przewidziany warunek lub termin.
Gospodarowanie drogą bez tytułu prawnego
W praktyce zdarzają się również sytuacje takie, że gminy gospodarują drogami wewnętrznymi, do których nie posiadają żadnego tytułu prawnego. Z reguły są to zaszłości z poprzedniego ustroju prawnego, kontynuowane przez gminy dla potrzeb społeczności lokalnej. W przypadku takich gruntów, ich udostępnianie przez gminę na cele budowlane jest uzależnione wyłącznie od woli gminy, jako ich posiadacza.
Kto w gminie zajmuje się drogami
Jeżeli chodzi o wskazówki proceduralne to sprawami dróg wewnętrznych z reguły zajmują się w gminach wydziały do spraw dróg, inwestycji lub zarządy dróg. W praktyce w takich sprawach często wypowiadają się również referaty do spraw nieruchomości. Te ostatnie referaty wypowiadają się w kwestiach prawnych. Natomiast wydziały do spraw dróg zajmują się kwestiami technicznymi oraz bezpieczeństwem ruchu drogowego.
Podsumowanie
W toku realizacji inwestycji często zdarza się sytuacja, że inwestor musi uregulować kwestię związaną z użytkowaniem dróg wewnętrznych, należących do gminy. Następuje to poprzez zawarcie między gminą a inwestorem stosowniej umowy, a nie w formie decyzji administracyjnej. Mogą to być umowy najmu, dzierżawy, użyczenia, służebności. W celu załatwienia takiej sprawy inwestor powinien zwrócić się do wydziału do spraw nieruchomości lub wydziału (referatu) do spraw dróg.
Jesteśmy specjalistami w dziedzinie prawa budowlanego. Skontaktuj się z nami, aby umówić się na konsultacje z naszymi prawnikami. Nasza wiedza i doświadczenie są do Twojej dyspozycji. Jesteśmy tu, aby pomóc Ci w każdym aspekcie prawa budowlanego.