rozwiązanie prawne
PKP zarówno realizuje zamówienia publiczne, jak i ich udziela. Z realizacją zamówień mamy do czynienia np. wtedy, gdy PKP Cargo zawiera umowy z państwowymi koncernami energetycznymi na dostawy węgla do elektrowni. Udzielanie zamówień publicznych przez spółki tworzące Grupę PKP (np. PKP Intercity) dotyczy przede wszystkim zamówień sektorowych związanych z transportem kolejowym.
Grupa PKP i zamówienia publiczne
Doświadczenie pokazuje, że udzielane przez PKP zamówienia publiczne budzą zainteresowanie przedsiębiorców, także tych zajmujących się realizacją inwestycji budowlanych. Pojawia się zatem pytanie o prawne aspekty ubiegania się o kontrakty z państwowymi spółkami kolejowymi.
Szczególne znaczenie będą miały tutaj przepisy PZP, chociaż zakres ich zastosowania nie będzie zawsze taki sam jak w przypadku „typowych” jednostek sektora finansów publicznych, o których mowa w art. 4 pkt 1 PZP.
Kim jest zamawiający sektorowy?
Należy zwrócić uwagę, że PZP znajdzie zastosowanie także do tzw. zamawiających sektorowych. Podmioty takie mogą (choć nie muszą) być jednocześnie zamawiającymi publicznymi z art. 4 PZP. Decydujące znaczenie ma wykonywanie któregoś rodzaju tzw. działalności sektorowej (zob. wyliczenie w art. 5 ust. 4 PZP). W tym zakresie zamawiający publiczny będzie zamawiającym sektorowym (zatem nie w innym – por. art. 5 ust. 1 pkt 1 PZP). Zamawiającym sektorowym będą także inne podmioty niż zamawiający publiczni, które wykonują działalność sektorową, a przy tym zamawiający publiczni wywierają na nie dominujący wpływ (art. 5 ust. 1 pkt 2 PZP). Dominujący wpływ to np. posiadanie więcej niż połowy akcji (w spółce akcyjnej) lub udziałów (w spółce z o.o.). Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w spółce PKP S.A. (całość akcji należy do Skarbu Państwa). Dominujący wpływ państwa wywierany pośrednio występuje np. w PKP Intercity (100% akcji należy do kontrolowanej przez państwo PKP S.A.).
PKP jako zarządca nieruchomości
Może się wydawać, że kontrakty zawierane z PKP, także jako zamawiającym sektorowym, dotyczą głównie dostaw nowych lokomotyw i wagonów, naprawy taboru czy np. konserwacji trakcji. Warto pamiętać jednak, że PKP S.A. to także jeden z największych w naszym kraju zarządców nieruchomości. Na większości nieruchomości kolejowych mogą być prowadzone prace budowlane, począwszy od remontów, poprzez przebudowę albo rozbudowę, skończywszy na całkowicie nowych inwestycjach. W grę wchodzą także inwestycje komercyjne, niezwiązane z obsługą pociągów. Aktualnie PKP realizuje największy w swoich dziejach program przebudowy i budowy od podstaw dworców. Otwierają się zatem spore możliwości, począwszy od prac projektowych, aż po roboty instalacyjne i wykończeniowe, a nawet okresowe kontrole obiektów.
Część postępowań zakupowych spółki Grupy PKP prowadzą w oparciu o własne regulaminy. Często są one wzorowane na przepisach PZP. Poszczególne zamówienia publikowane są w Internecie, na platformach zakupowych poszczególnych spółek. Można tam swobodnie przeglądać listę otwartych postępowań, wybierając np. tylko te, do których stosuje się unormowania PZP, wyłącznie roboty budowlane itd. Podobne platformy prowadzą inne przedsiębiorstwa kolejowe, np. POLREGIO czy Koleje Śląskie.
Co warto wiedzieć o udzielanych przez spółki PKP zamówieniach publicznych jako zamówieniach sektorowych?
Spółki Grupy PKP udzielają zamówień publicznych jako zamawiający sektorowi. W praktyce, dla odpowiedzi na pytanie, czy do danego zamówienia należy stosować przepisy PZP, znaczenie ma jego charakter oraz wartość.
Warto w tym miejscu wskazać, że o tym, kiedy mamy do czynienia z działalnością sektorową, mówi art. 5 ust. 4 PZP. W pkt 4 tego przepisu możemy przeczytać, że działalnością sektorową w obszarze usług transportowych jest działalność, która polega na udostępnianiu bądź obsłudze sieci, które przeznaczone są do świadczenia usług publicznych, m.in. gdy chodzi o transport kolejowy (lokalny, międzymiastowy, międzynarodowy itd.; nie chodzi tu o przewozy niepubliczne, dostępne jedynie dla określonych podmiotów).
Czym są zamówienie sektorowe?
Zamówienie sektorowe – zgodnie z definicją z art. 7 pkt 35 PZP – to zamówienie, którego udziela zamawiający sektorowy (nie inny), w celu prowadzenia działalności sektorowej (zatem nie innej), określonej w art. 5 ust. 4 PZP. Będą to z pewnością zamówienia specyficzne dla danego typu działalności sektorowej (np. zakup wagonów, szyn, elementów trakcji, silników do lokomotyw). Zaliczyć tu trzeba także inne zamówienia, o ile są konieczne dla sprawnego, bezpiecznego prowadzenia takiej działalności (np. budowa dworców, budynków administracji kolejowej). W grę wchodzi także obsługa prawna, np. przygotowanie projektu kontraktu na remont torów, a nawet ubezpieczenie majątku wykorzystywanego do działalności sektorowej. Definicja z art. 7 pkt 35 jest zatem pojemna.
Progi z dyrektyw europejskich
Podobnie jak przy konkursach i zamówieniach klasycznych, o stosowaniu przepisów PZP do interesujących nas zamówień sektorowych decyduje także ich wartość. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 PZP, jego uregulowania stosuje się do zamówień sektorowych, gdy ich wartość jest przynajmniej równa progom unijnym. To samo dotyczy konkursów organizowanych przez zamawiających sektorowych.
Jak wskazuje art. 3 ust. 1 PZP, progi unijne to tyle, co kwoty wartości zamówień określone w dyrektywach UE, w tym w art. 15 dyrektywy 2014/25/UE, czyli tzw. dyrektywy sektorowej. Aktualizacji tych progów dokonuje Komisja Europejska w aktach wykonawczych wydawanych w oparciu o art. 17 ust. 4 dyr. sektorowej, czyli tzw. rozporządzeniach delegowanych. O aktualnych progach i średnim kursie złotego do euro informuje Prezes UZP (zob. art. 3 ust. 2–4 PZP).
Od początku 2024 r. progi UE dla interesujących nas zamówień wynoszą:
• 443 000 euro – dostawy bądź usługi,
• 5 538 000 euro – roboty budowlane,
• 1 000 000 euro – zamówienia sektorowe na usługi szczególne, w tym społeczne.
Jeśli progi nie są przekroczone, zamawiający jest zwolniony z obowiązku procedowania zgodnie z PZP. Może jednak korzystać z tych przepisów, np. poprzez odpowiednie zredagowanie swego regulaminu zakupowego i innych dokumentów wewnętrznych (zob. np. uchwała KIO z 12 lipca 2018 r., KIO-KD 28/18). Nie oznacza to, że uczestnicy takiego wzorowanego na PZP przetargu zyskują uprawnienia wynikające z tej ustawy. W szczególności nie stają się uprawnionymi do korzystania ze środków ochrony prawnej. W konsekwencji odwołanie do KIO będzie odrzucone w oparciu o art. 528 pkt 1 PZP.
