Wynagrodzenie ryczałtowe w zamówieniach publicznych ma w istocie taki sam charakter jak w pozostałych sektorach gospodarki. Jest to zatem wynagrodzenie o określonej ex ante wysokości, z pominięciem rozliczenia rzeczywistych kosztów inwestycji. W świetle p.z.p. decyzja o rodzaju wynagrodzenia należy do zamawiającego, jednak ustawa wymaga, aby w niektórych rodzajach umów znajdowały się klauzule waloryzacyjne. Aby dowiedzieć się, w jaki sposób mogą one wpłynąć na należności wykonawcy, zapraszamy do lektury naszego artykułu.
Najważniejsze informacje o waloryzacji wynagrodzenia ryczałtowego w zamówieniach publicznych
Wynagrodzenie ryczałtowe w zamówieniach publicznych nie ma charakteru sztywnej kwoty. Strony mogą powołać się na znaną prawu cywilnemu klauzulę rebus sic stantibus (art. 357(1) i 632 § 2 k.c.). Oprócz tego, by zapewnić równowagę interesów obu stron kontraktu, p.z.p. przewiduje szczególne rozwiązania zapewniające pożądaną elastyczność i możliwość adekwatnej do sytuacji gospodarczej modyfikacji umów. Warto w tym miejscu wspomnieć, że nowe p.z.p. przyniosło istotną zmianę dotyczącą m.in. wynagrodzenia ryczałtowego. Pod rządami ustawy z 2004 roku klauzule waloryzacyjne były dopuszczalne tylko jako tzw. klauzule przeglądowe. Były one określane w oparciu o art. 358 (1) k.c. w zw. z art. 144 ust. 1 pkt 1 dawnego p.z.p. (odpowiada mu art. 455 ust. 1 pkt 1 p.z.p. z 2019 r.).
Na wstępie zasygnalizowaliśmy, że o tym, czy wynagrodzenie będzie kosztorysowe, czy ryczałtowe, decyduje zamawiający. W związku z tym w SWZ należy wskazać wszystko, co składa się na cenę, która znajdzie się w ofertach, a co za tym idzie, udostępnić wzory formularzy cenowych itp. Zamawiający ma nawet prawo sformułowania postanowień SWZ w ten sposób, że ceny jednostkowe mają jedynie walor kalkulacyjny. Dzieje się tak, gdy wynagrodzeniem jest jedna, stała kwota, czyli właśnie ryczałt (zob. np. wyrok KIO z 31 maja 2013 r., KIO 1153/13).
Waloryzacja kontraktów zawartych na dłuższy czas
Jeśli przedmiotem umowy o zamówienie publiczne są roboty budowlane albo usługi, a umowa ta została zawarta na czas powyżej 12 miesięcy, ustawa wymaga, by znalazły się w niej klauzule waloryzacyjne (art. 439 ust. 1 p.z.p.). Klauzule waloryzacyjne to postanowienia kontraktu, które określają zasady modyfikacji wysokości wynagrodzenia wykonawcy, jeśli nastąpi zmiana cen materiałów lub zmiana kosztów powiązanych z realizacją robót. Zwróć uwagę, że jeśli umowa co prawda obejmuje wykonanie prac budowlanych, jednak zawarto ją na okres nieprzekraczający 12 miesięcy, wprowadzenie do jej treści klauzul waloryzacyjnych staje się jedynie uprawnieniem zamawiającego.
Umowa o wykonanie robót budowlanych zawierająca obowiązkowe postanowienia o waloryzacji powinna określać wpływ dynamiki kosztów i cen materiałów na koszt realizacji zamówienia oraz precyzować, w jakich okresach możliwa będzie zmiana wynagrodzenia przypadającego wykonawcy (art. 439 ust. 2 pkt 3). Ponadto niezbędne jest wskazanie maksimum wartości zmiany wynagrodzenia, na którą godzi się zamawiający publiczny jako na rezultat zastosowania klauzul waloryzacyjnych (art. 439 ust. 2 pkt 4 p.z.p.).
Kiedy może nastąpić modyfikacja wynagrodzenia ryczałtowego w zamówieniach publicznych?
Powyżej zaznaczyliśmy, że możliwość zmiany wynagrodzenia ryczałtowego w zamówieniach publicznych nie jest pozostawiona swobodnemu uznaniu stron. Ustawa wymaga, by umowa zawarta na więcej niż 12 miesięcy wskazywała expressis verbis poziom zmiany kosztów lub cen materiałów, który sprawi, że strony (zatem nie tylko wykonawca) będą uprawnione do zażądania zmiany wynagrodzenia (art. 439 ust. 2 pkt 1 p.z.p.). Konieczne jest również wskazanie, od kiedy należne będzie wynagrodzenie zwaloryzowane (ibidem). Oprócz tego każdy kontrakt powinien jasno opisywać sposób, w jaki zostanie ustalona zmiana wynagrodzenia.
W jaki sposób obliczyć zmianę wynagrodzenia należnego wykonawcy?
Zwróć uwagę, że ustawa wskazuje, iż strony mogą umówić się, że przy waloryzacji zastosowanie znajdzie odesłanie do wskaźnika zmiany kosztów albo cen materiałów, np. wskaźnika ogłaszanego przez Prezesa GUS lub biuletynów typu SEKOCENBUD. W grę wchodzą też inne sposoby indeksacji, na co wskazują słowa „w szczególności”. Wobec tego p.z.p. pozwala expressis verbis na wskazanie w kontrakcie na roboty budowlane innej podstawy zmiany należności wykonawcy, np. przez odesłanie do wykazu rodzajów kosztów lub materiałów, których wzrost lub spadek ceny stwarza uprawnienie do domagania się waloryzacji wynagrodzenia (art. 439 ust. 2 pkt 2 lit b p.z.p.). Gdy mamy do czynienia z wynagrodzeniem ryczałtowym, praktyczne okazuje się odesłanie do wskaźnika ogłaszanego w komunikacie Prezesa GUS lub pomocnicze stosowanie służącego do wyliczenia wynagrodzenia przedmiaru robót. W takiej sytuacji przedmiar staje się punktem wyjścia do ustalenia zmiany kosztów i cen materiałów. W grę wchodzi też skorzystanie z harmonogramu rzeczowo-finansowego (o ile jest wystarczająco szczegółowy).
Na zakończenie chcemy wspomnieć, że słowo „ryczałt” co prawda pochodzi od znanego średniowiecznej niemczyźnie słowa „ritschart”, oznaczającego narastający procent, jednakże tak nobliwa genealogia nie sprawia, że wynagrodzenie ryczałtowe traci na znaczeniu. Nasze doświadczenie pozwala twierdzić, że jest zgoła odmiennie. Wskazują na to omówione przez nas przepisy oraz interpretujący je dorobek orzeczniczy. W ręku specjalisty, to właśnie on staje się najlepszym narzędziem ochrony Twoich praw i gwarancją realnego rozwoju przedsiębiorstwa.
