Pytanie „jak zmienić klasę gruntu?” budzi zrozumiałe zainteresowanie rolników posiadających gospodarstwa. Aktualizacja klasy bonitacyjnej ma zasadnicze znaczenie np. dla wymiaru podatku rolnego. Zmiana klasyfikacji użytków rolnych może także znacznie ułatwić ich odrolnienie, a co za tym idzie przystąpienie do budowy domów, budynków przemysłowych lub np. biurowych.
Jak zmienić klasę gruntu? Jakie przepisy znajdą zastosowanie?
Praktyka pokazuje, że inwestorzy planujący odrolnienie i rozpoczęcie budowy szukają odpowiedzi na pytanie o to, jak zmienić klasę gruntu w Prawie geodezyjnym i kartograficznym (dalej: p.g.k.). W ustawie tej nie znajdziemy jednak szczegółowych regulacji tej procedury (por. art. 2 pkt. 12, 7d oraz 20 i 22 p.g.k.). Podstawowe ma akt wykonawczy – rozporządzenie Rady Ministrów z 2012 r. dot. klasyfikacji gleboznawczej (dalej: rozp.). Zastosowanie znajdują także przepisy procesowe zawarte w k.p.a.
Warto zauważyć, że klasyfikacja gleboznawcza to w świetle art. 2 pkt 12 p.g.k. podział gleb na klasy bonitacyjne według kryterium ich jakości produkcyjnej. Jakość ta powinna być zawsze ustalana na podstawie tzw. cech genetycznych gleb. Ich określenie (aktualizacja) następuje dzięki badaniu profilu glebowego, czyli pionowego przekroju ukazującego budowę gleby oraz jej poziomy genetyczne – od powierzchni gruntu aż do skały macierzystej.
Ważny załącznik
Prawo wymaga, by grunty rolne oraz leśne były objęte klasyfikacją przeprowadzaną jednolicie dla całego terytorium Polski. Podstawę stanowi urzędowa tabela klasy gruntów (art. 20 ust. 3 p.g.k.). Tabela ta, stanowiąca załącznik do rozporządzenia, jest szczegółową instrukcją dla klasyfikatorów. Zawiera m.in.:
– ogólne charakterystyki klas bonitacyjnych gruntów ornych,
– opis klas od I (gleby najlepsze) aż po V (gleby słabe) i VI (gleby najsłabsze, a tym samym najłatwiejsze do odrolnienia).
Zapoznanie się z tabelą – np. przez właściciela wnioskującego o zmianę klasyfikacji – może pomóc w ocenie, czy projekt klasyfikacji przygotowany z upoważnienia starosty jest poprawny merytorycznie. Ma to znaczenie np. w przypadku odwołania.
Jak zmienić klasę gruntu: przebieg procedury przed starostą
Doświadczenie pokazuje, że znaczenie dla odpowiedzi na pytanie o to, jak zmienić klasę bonitacyjną gruntu rolnego mają – podobnie jak w innych sprawach dot. ewidencji budynków i gruntów – szczegółowe, „techniczne” regulacje zawarte w rozporządzeniu.
Inicjatywa urzędu – inicjatywa właściciela
Klasyfikacja może być przeprowadzona z urzędu albo na wniosek właściciela gruntu bądź innej osoby, która gruntem włada, wykazanej w ewidencji gruntów (§ 3 rozp.). Wypadki, w których starosta przeprowadza klasyfikację z urzędu wskazano w § 4 rozp. (np. grunty objęte scaleniem albo zmeliorowane). Jest to wyliczenie wyczerpujące (brak słów „w szczególności”), zatem w innych wypadkach konieczny jest wniosek właściciela.
Dobrym pomysłem jest wskazanie w nim argumentów przemawiających za koniecznością zmiany klasyfikacji danego gruntu, np. określenie, jakie zmiany w jego strukturze, biologii nastąpiły od momentu sporządzenia klasyfikacji (zwykle w latach 60.-70. XX wieku). Można także dowodzić, że klasyfikacja wymaga aktualizacji, bo nie odpowiada rzeczywistej klasie gleby (np. w ewidencji jest klasa III a z analizy wykonanej na zlecenie właściciela wynika, że klasa jest niższa, np. V lub VI).
Kolejne etapy postępowania
1. Analiza materiałów geodezyjnych
Klasyfikator posiadający upoważnienie starosty analizuje dane z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
2. Badanie gruntu
Następnie przeprowadzane są czynności klasyfikacyjne na gruncie, obejmujące m.in.:
– wykopy glebowe,
– analizę profilu glebowego,
– pomiary terenowe.
Czynności te powinny być przeprowadzane w obecności właściciela. Jego niestawienie się nie wstrzymuje jednak postępowania (§ 7 ust. 3 i 4 rozp.).
3. Przygotowanie operatu
Klasyfikator opracowuje projekt klasyfikacji, zwany operatem technicznym (§ 5 rozp.). Dokument ten zawiera m.in.:
– opis wykonanych odkrywek glebowych,
– charakterystykę gleby,
– klasy bonitacyjne.
Nie można ograniczyć się do pobieżnych badań, np. przy użyciu jedynie laski gleboznawczej – analiza powinna być kompleksowa.
4. Możliwość wniesienia zastrzeżeń
Właściciel gruntu ma prawo zgłosić zastrzeżenia do projektu klasyfikacji w terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia starosty (§ 9 i 10 rozp.).
Zastrzeżenia mogą dotyczyć np.:
– błędów w klasyfikacji gleby,
– nieprawidłowości w przeprowadzeniu badań,
– niezgodności operatu z rzeczywistością.
5. Wydanie decyzji administracyjnej
Po rozpatrzeniu zastrzeżeń starosta wydaje decyzję administracyjną w przedmiocie ustalenia klasyfikacji gruntu.
Operat techniczny a przepisy k.p.a.
Operat techniczny sporządzony przez klasyfikatora jest traktowany jako opinia biegłego w rozumieniu art. 84 § 1 k.p.a. Jeśli organ administracyjny ma wątpliwości co do wartości merytorycznej operatu, powinien:
– nakazać jego uzupełnienie przez klasyfikatora,
– zlecić opracowanie nowego operatu przez innego uprawnionego specjalistę.
Starosta nie może podważać ustaleń operatu wyłącznie na podstawie własnych obserwacji – jego decyzja musi być poparta opinią biegłego (wyrok NSA z 29 kwietnia 2019 r., I OSK 2255/18).
Zmiana klasyfikacji gruntu to proces wymagający uwzględnienia zarówno przepisów prawa geodezyjnego, jak i kodeksu postępowania administracyjnego. Właściciel ma prawo do wniesienia zastrzeżeń, jednak skuteczność odwołania zależy od merytorycznej wartości argumentacji.
