Jednym z ważnych elementów realizacji każdego typu inwestycji jest właściwa gospodarka odpadami na budowie. Dotyczy to zarówno inwestycji dużych, wielorodzinnych jak i każdej innej budowy dotyczącej np. domku jednorodzinnego. Regulacje w tym zakresie zawarte są w ustawie z dnia 14 grudnia 2012r. o odpadach. Ustawa ta weszła w życie w dniu 23 stycznia 2013r. Na jej gruncie szereg obowiązków zostało nałożonych na wytwórców i posiadaczy odpadów. Dlatego też tak istotne jest określenie, który z uczestników procesu budowlanego posiada status wytwórcy bądź posiadacza.
Spis treści:
Definicje
Zasady
Konsekwencje łamania zasad
W praktyce
Kim jest wytwórca odpadów i posiadacz odpadów w kontekście gospodarki odpadami na budowie?
W kontekście gospodarki odpadami na budowie warto zapoznać się najpierw z pojęciami, takimi jak wytwórca lub posiadacz odpadów. Zgodnie z art. 3 pkt. 32 ustawy przez wytwórcę odpadów rozumie się każdego, kto działalnością lub bytowaniem powoduje powstawanie odpadów oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów.
Ustawa wyraźnie wyodrębnia definicję wytwórcy odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, konserwacji i napraw. Zgodnie z ustawą jest to podmiot, który świadczy te usługi chyba, że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. Jak wynika z brzmienia przepisu to wykonawca robót budowlanych jest wytwórcą odpadów. Nie dotyczy to oczywiście sytuacji, gdy w umowie z inwestorem to inwestor zostanie przez strony określony jako wytwórca.
Posiadacz odpadów
Z kolei posiadaczem odpadów jest wytwórca odpadów lub inny podmiot będący w posiadaniu odpadów. Domniemywa się, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości. W świetle tej definicji wykonawca posiada również status posiadacza odpadów. Jest on bowiem ich wytwórcą oraz faktycznie włada terenem budowy. To wykonawca zatem zobowiązany jest do spełnienia wymogów określonych w ustawie o odpadach. Następuje to od momentu przejęcia przez niego placu budowy do chwili zdania nieruchomości czyli do momentu podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego (protokołu odbioru końcowego). Po odebraniu placu budowy faktycznie posiadającym odpady będzie z reguły inwestor. Od tej chwili to na nim więc spoczywać będą wszystkie obowiązki związane z zagospodarowaniem odpadów.
W interesie inwestora uzasadnione jest więc nie wyrażenie zgody na odbiór placu budowy do chwili usunięcia odpadów przez wykonawcę. Zgodnie bowiem z ustawą obowiązek usunięcia odpadów powstaje w momencie ich utworzenia.
Zasady gospodarki odpadami na budowie
Zasady związane z gospodarką odpadami - również tymi na budowie - uregulowane są w dziale II ustawy, pod nazwą „Zasady ogólne gospodarki odpadami”. Ogólną zasadą, określoną w art. 16, jest, że gospodarka odpadami nie może :
- „Powodować zagrożenia dla wody, powietrza, gleby, roślin lub zwierząt;
- Powodować uciążliwości przez hałas lub zapach;
- Wywoływać niekorzystnych skutków dla terenów wiejskich lub miejsc o szczególnym znaczeniu w tym kulturowym i przyrodniczym.”
Ustawa wprowadziła w art. 17 hierarchię sposobów postępowania z odpadami. Przedstawia się ona następująco.
- „Zapobieganie powstawaniu odpadów;
- Przygotowanie do ponownego użycia;
- Recycling;
- Inne procesy odzysku;
- Unieszkodliwianie.”
Odzysk, przetwarzanie i recycling odpadów
Jak z tego wynika przede wszystkim należy zapobiegać powstawaniu odpadów. Jeżeli nie udało się temu zapobiec, to posiadacze odpadów powinni w pierwszej kolejności poddać je odzyskowi. Odzysk to przede wszystkim przygotowanie odpadów do ponownego użycia lub recycling. Dopiero jeśli jest to niemożliwe z przyczyn technologicznych, ekonomicznych lub ekologicznych, to powinny nastąpić inne procesy odzysku. Jeżeli żadne z tych działań jest niemożliwe to odpady powinny być unieszkodliwione. Przed unieszkodliwianiem odpadów należy wysegregować z nich odpady nadające się do odzysku. Przetwarzanie odpadów powinno nastąpić w pierwszej kolejności w miejscu ich powstania. Wynika to z zasady bliskości wprowadzonej w ustawie. Jeżeli jest to niemożliwe, to odpady powinny być przekazane do najbliżej położonych miejsc, w których mogą być przetworzone. Ustawa zawiera szczegółowe definicje co należy rozumieć przez odzysk, przetwarzanie czy recycling odpadów.
Odpady niebezpieczne
Szczególne zasady dotyczą postępowania z odpadami niebezpiecznymi. Zgodnie z ustawą tego typu odpady są wskazane w katalogu odpadów, zawartym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014r. Posiadacz odpadów może zmienić klasyfikację odpadów niebezpiecznych na inne niż niebezpieczne, jeżeli wykaże, że nie posiadają one właściwości odpadów niebezpiecznych, określonych w załączniku numer 3 do ustawy. Załącznik ten zawiera 15 kategorii właściwości powodujących, że odpady mają charakter niebezpieczny. Przykładowo są to właściwości wybuchowe, utleniające, łatwopalne, drażniące. Ustawa zawiera również załącznik numer 4, który określa składniki, których zawartość w odpadach oznacza, że są to odpady niebezpieczne. Załącznik zawiera 50 punktów, które wymieniają miedzy innymi związki miedzi, związki cynku, związki cyny, azbest, etc.
Odpady niebezpieczne nie mogą być mieszane z odpadami innych rodzajów. Niedopuszczalne jest również mieszanie odpadów niebezpiecznych z innymi substancjami, materiałami lub przedmiotami. Jeżeli takie zmieszanie nastąpi, to substancje należy rozdzielić pod następującymi warunkami:
- „W procesie przetwarzania odpadów powstałych po rozdzieleniu nastąpi ograniczenie niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia ludzi lub środowiska;
- Jest to technicznie możliwe i ekonomicznie uzasadnione;”
Magazynowanie odpadów
Koszty gospodarowania odpadami zgodnie z ustawą ciążą na wytwórcy odpadów lub na ich posiadaczu. Odpady, po ich wytworzeniu, powinny być niezwłocznie odpowiednio zagospodarowane. Ustawa dopuszcza jednak ich magazynowanie i wstępne magazynowanie to jest czasowe przechowywanie. Oba te procesy powinny się odbywać zgodnie z wymaganiami w zakresie ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa zdrowia i życia ludzi. Magazynowane mogą być tylko te odpady, które nie są przeznaczone do składowania. Maksymalny okres magazynowania wynosi trzy lata. Odpady przeznaczone do składowania mogą być natomiast magazynowane wyłącznie w tym celu, by zebrać odpowiednią ilość odpadów do transportu na składowisko. Maksymalny okres składowania w tym wypadku wynosi rok. Istotne jest to, że wskazane wyżej okresy magazynowania odpadów są liczone łącznie dla wszystkich kolejnych posiadaczy tych odpadów.
Inwestor i wykonawca mogą swoje obowiązki w zakresie gospodarowania odpadami realizować samodzielnie lub za pośrednictwem innych podmiotów. Muszą to być podmioty spełniające wymogi w ustawie o odpadach. W momencie gdy wykonawca lub inwestor przekazują odpady podmiotowi, który spełnia wymogi określone w ustawie, to staje się on nowym posiadaczem odpadów. Od tej chwili to ten podmiot ponosi odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami.
Konsekwencje łamania zasad
Ustawa przewiduje określone konsekwencje w razie braku realizacji zasad gospodarowania odpadami. Jedną z takich konsekwencji jest możliwość wstrzymania przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska działalności posiadacza odpadów w przypadku naruszenia obowiązków wymienionych w art. 32 ustawy (są to np.: naruszenie hierarchii postępowania z odpadami, naruszenie zakazu mieszkania odpadów niebezpiecznych). Tego typu sankcja jest szczególnie dotkliwa dla wykonawcy robót. Termin wstrzymania działalności wynosi maksymalnie rok od dnia doręczenia decyzji o wstrzymaniu. Podjęcie wstrzymanej działalności może nastąpić na podstawie decyzji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Może być ona wydana po stwierdzeniu, że ustały przyczyny wstrzymania działalności.
Kolejna sankcja przewidziana w ustawie dotyczy posiadacza odpadów, który nie usuwa odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania. W takiej sytuacji wójt, burmistrz lub prezydent miasta może wydać decyzję zobowiązującą do usunięcia odpadów. Decyzja ta może być następnie przymusowo wykonana w drodze egzekucji administracyjnej.
Gospodarowanie odpadami na budowie w praktyce
W praktyce gospodarowanie odpadami na budowie regulują aż trzy akty normatywne. Są to: omówiona wyżej ustawa o odpadach, ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminie oraz akty prawa miejscowego – różnego rodzaju regulaminy dotyczące porządku w danym mieście czy gminie. Wytwórca i posiadacz odpadów muszą się stosować do wszystkich tych aktów.
Podmiot realizujący budowę powinien zawrzeć umowę z przedsiębiorstwem zajmującym się przetwarzaniem odpadów, aby otrzymać odpowiednie zasobniki w celu gromadzenia w nich tworzących się odpadów. Najczęściej są to kontenery lub specjalne worki. Niedopuszczalne jest gromadzenie odpadów na ziemi lub w workach foliowych. Niedopuszczalne jest również palenie odpadów. Dotyczy to zarówno opakowań, resztek materiałowych czy na przykład pozostałych po wyburzeniach fragmentów desek, okien, itp. Następnie należy zgromadzone odpady powierzyć firmie posiadającej odpowiednie zezwolenia. Nie jest dopuszczalne przekazanie odpadów dowolnie wybranej firmie, nieuprawnionej do gospodarowania odpadami na danym terenie. Naruszenie powyższych zasad stanowi wykroczenie z ustawy o odpadach oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie, za co może być wymierzony mandat karny.
Nasz prawnik budowlany jest ekspertem w dziedzinie prawa budowlanego. Oferujemy usługi konsultacji, które obejmują analizę dokumentacji, doradztwo prawne i reprezentację klientów w sporach budowlanych. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać profesjonalną pomoc prawną i skorzystać z naszych usług.
