Zgodnie z art. 5 ustawy Prawo budowlane, obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy projektować i budować w sposób określony w przepisach techniczno-budowlanych. W art. 7 ustawy określono co zalicza się do przepisów techniczno-budowlanych. Są to:
- „warunki techniczne jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i ich usytuowanie;
- warunki techniczne użytkowania obiektów budowlanych;“
Na podstawie powyższych przepisów wydanych zostało szereg rozporządzeń określających warunki techniczne dla poszczególnych rodzajów budynków. I tak przykładowo Minister Infrastruktury wydał rozporządzenie określające wymagania dotyczące budynku w ogólności oraz co do autostrad płatnych i telekomunikacyjnych obiektów budowlanych. Z kolei przykładowo Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w wydanych rozporządzeniach określił warunki techniczne budowli kolejowych, lotnisk cywilnych czy dróg publicznych.
Wszystkie przepisy techniczno-budowlane są bezwzględnie obowiązujące. Oznacza to, że ich stosowanie jest niezależne od woli stron. Obowiązują one wszystkie podmioty, które realizują prace budowlane. Ponieważ przepisy te są często bardzo restrykcyjne więc w art. 9 Prawa budowlanego przewidziana została możliwość odstępstw od przepisów techniczno-budowlanych.
Przesłanki odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych
Zgodnie z art.9 Prawa budowlanego może mieć miejsce w przypadkach szczególnie uzasadnionych. Odstępstwo nie może powodować zagrożenia życia ludzi lub bezpieczeństwa mienia. W stosunku do obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego, odstępstwo nie może ograniczać dostępności dla osób niepełnosprawnych. Ponadto nie powinno powodować pogorszenia warunków zdrowotno-sanitarnych i użytkowych a także stanu środowiska.
Możliwość zastosowania odstępstwa jest wyjątkiem od reguły i musi to być uzasadnione szczególnymi przypadkami. Takim uzasadnieniem mogą być na przykład:
- kształt i rozmiar nieruchomości;
- położenie względem nieruchomości sąsiednich;
- stan zagospodarowania nieruchomości i terenów sąsiednich;
- ukształtowanie terenu;
Tak orzekł między innymi Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 stycznia 2000r. sygn. akt IV SA 1756/98. Okoliczności konkretnej sprawy będą decydować czy przy danej budowie możliwe jest zastosowanie odstępstw.
Tryb postępowania w sprawie odstępstwa
Postępowanie w sprawie odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych może być wszczęte na wniosek inwestora. Wniosek należy złożyć do organu właściwego do wydania pozwolenia na budowę. We wniosku należy jak najdokładniej wyczerpująco opisać okoliczności, które uzasadniają zastosowanie odstępstwa. Następnie na podstawie wniosku inwestora organ opracowuje wniosek w sprawie upoważnienia do udzielenia zgody na odstępstwa. Właściwym ministrem jest ten, który ustanowił przepisy techniczno-budowlane, które miałyby nie być zastosowane w sprawie. Wniosek składany jest przed wydaniem decyzji o pozwolenie na budowę (art.9 ust.3).
Wniosek powinien zawierać
- charakterystykę obiektu oraz, w miarę potrzeby, projekt zagospodarowania działki lub terenu, a jeżeli odstępstwo mogłoby mieć wpływ na środowisko lub nieruchomości sąsiednie – również projekty zagospodarowania tych nieruchomości, z uwzględnieniem istniejącej i projektowanej zabudowy;
- szczegółowe uzasadnienie konieczności wprowadzenia odstępstwa;
- propozycje rozwiązań zamiennych;
- pozytywną opinię wojewódzkiego konserwatora zabytków w odniesieniu do obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków oraz innych obiektów budowlanych usytuowanych na obszarach objętych ochroną konserwatorską;
- w zależności od potrzeb – pozytywną opinię innych zainteresowanych organów.
Właściwy minister rozpoznaje wniosek złożony przez organ. Postępowanie kończy się wydaniem przez niego postanowienia w którym udziela bądź odmawia udzielenia upoważnienia. Wydanie upoważnienia może być uzależnione od spełnienia dodatkowych warunków (art.9 ust.4).
Po uzyskaniu stanowiska od ministra organ administracji budowlanej w drodze postanowienia udziela bądź odmawia zgody na odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych. Organ nie jest związany stanowiskiem ministra i może odmówić udzielenia zgody nawet mimo otrzymania upoważnienia od ministra. Uzyskanie stanowiska ministra jest jednak konieczne. Organ nie może wydać postanowienia przed zajęciem stanowiska przez ministra.
Postanowienie w przedmiocie odstępstw od przepisów techniczno-budowlanych nie może być przedmiotem odrębnego zaskarżenia. Kwestionowanie tego postanowienia jest możliwe wyłącznie poprzez złożenie odwołania od decyzji w sprawie pozwolenia na budowę. Jest to pogląd utrwalony w orzecznictwie sądów administracyjnych (na przykład wyrok NSA z dnia 5 maja 2003r. sygn. akt IV SA 2481/01).
