rozwiązanie prawne
Split payment stosowany budownictwie (zwany mechanizmem podzielonej płatności: MPP) zastąpił odwrotne obciążenie podatkiem w ramach istotnej nowelizacji z 2019 roku. Wcześniej odwrotne obciążenie podatkiem od towarów i usług obejmowało roboty budowlane zamieszczone w załączniku nr 14 do ustawy o VAT. Konieczne było również spełnienie wskazanych w art. 17 ust. 1 pkt. 8 ustawy kryteriów dotyczących usługobiorcy i usługodawcy. W związku z ważnymi zmianami zapraszamy do lektury przygotowanego przez nas omówienia tych modyfikacji.
Nowe przepisy i split payment w budownictwie i nie tylko
Obowiązek stosowania split payment w budownictwie i nie tylko został w kompleksowy sposób uregulowany 1 listopada 2019, gdy weszła w życie ustawa z 9 sierpnia 2019, która zmieniła ustawę o podatku VAT (Dz. U. z 2019 r. poz. 1751, z późn. zm.).
Podstawą dla wprowadzenia obligatoryjnego split payment do polskiego prawa podatkowego jest decyzja wykonawcza Rady Unii Europejskiej 2019/310 z 18 lutego 2019 r. Akt ten upoważnia nasz kraj do wprowadzenia tzw. środka szczególnego, który jest odstępstwem od art. 226 dyrektywy 2006/112/WE dotyczącej wspólnego systemu podatku VAT. Nowy mechanizm zagościł w prawie polskim, jako rozwiązanie fakultatywne nieco wcześniej, bo 1 lipca 2018 r. Nastąpiło to wraz z wejściem w życie nowelizacji z 15 grudnia 2017 r.
Zwróć uwagę, że mechanizm odwrotnego obciążenia, czyli „odwrócony VAT” w obrocie krajowym funkcjonował do 31 października 2019 r. Od tej daty zastąpił go obligatoryjny mechanizm płatności podzielonej. Część transakcji udokumentowanych fakturą na sumę poniżej 15 000 złotych, które we wcześniejszym stanie prawnym były objęte odwrotnym obciążeniem, nie podlega już obowiązkowej podzielonej płatności. W przypadku dostawy towarów transakcje podlegające przed zmianą przepisów odwrotnemu obciążeniu objęła odpowiedzialność solidarna nabywcy. Warto pamiętać, że gdy mamy do czynienia z takim nabyciem, zawsze możliwe jest wykorzystanie przez podatnika MPP o fakultatywnym charakterze.
Na czym polega split payment stosowane w budownictwie?
Najogólniej rzecz ujmując, split payment, stosowane w budownictwie, to rozwiązanie prawne dotyczące specjalnego sposobu dokonywana płatności tytułem należności udokumentowanych wystawioną fakturą, na której wykazana jest kwota podatku od towarów i usług. Płatności tej dokonuje się przy pomocy rachunku VAT prowadzonego dla przedsiębiorców, posiadających rachunki bankowe lub imienne rachunki w SKOK, otwarte w związku z działalnością gospodarczą.
Dwa strumienie na dwa rachunki
Omawiane przez nas rozwiązanie fiskalne opiera się na rozdzieleniu zapłaty należności przy pomocy przelewu bankowego na dwa strumienie. Pierwszy z nich to suma, która odpowiada części lub całości kwoty podatku od towarów i usług wskazanej na fakturze. Ta część płatności trafia na wyodrębniony rachunek dostawcy (tzw. rachunek VAT).
Drugi strumień to kwota równa całości lub części kwoty odpowiadającej wartość sprzedaży netto, którą wykazano na fakturze. W tym wypadku pieniądze są przelewane na zwykłych zasadach, mogą być również rozliczone w inny sposób.
Karty i weksle na razie poza podzieloną płatnością
De lege lata podzielona płatność nie znajduje zastosowania, gdy mamy do czynienia z innymi niż przelew formami rozliczeń bezgotówkowych. Może to okazać się dość uciążliwe w praktyce, gdyż wyłączeniu podlegają np. karty płatnicze, przekazy pieniężne i weksle. Pamiętaj, że np. zapłata kartą w sytuacji, gdy mamy do czynienia z płatnością w MPP, nie czyni zadość temu obowiązkowi. Zwróć również uwagę, że podobnie jak odwrócony VAT, podzielona płatność znajduje zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z transakcjami B2B, zatem między podatnikami VAT i wyłącznie w związku z zapłatą za fakturę z wykazaną kwotą podatku.
Kiedy prawo wymaga stosowania MPP?
Konieczność zastosowania mechanizmu dotyczy jedynie tej kwoty, która odpowiada wysokości VAT wynikającej z nabycia usług i towarów wskazanych w załączniku nr 15. Wobec tego, jeśli faktura, której wartość brutto przekracza 15 000 zł, zawiera co najmniej jedną pozycję ujętą w tym załączniku, obowiązek podzielonej płatności obejmie jedynie kwotę podatku z tej pozycji, np. 920 zł podatku od wartości 4000 zł netto. Nie budzi wątpliwości, że można uregulować w tym samym mechanizmie również pozostałą część należności, tym bardziej że jest to w interesie Skarbu Państwa.
W budownictwie często mamy do czynienia z usługami realizowanymi w wielu etapach. Załóżmy, że zawarto umowę na wykonanie prac budowlanych wskazanych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Jej wartość brutto to 30 000 złotych, a umowa postanawia, że wykonawca rozliczy odrębnie trzy etapy robót osobnymi fakturami, każda o wartości 10 000 zł brutto. Prawdą jest, że w takiej sytuacji wartość całej transakcji przekracza 15 000 złotych, lecz by pojawił się obowiązek zastosowania MPP, kwotę progową musi przekroczyć wartość brutto należności ogółem na pojedynczej fakturze. Jacek Matarewicz pisze, że co prawda popularny może stać się nieuzasadniony gospodarczo podział zakupów, by wykazać je w odrębnych fakturach, jednakże nabywca nie uniknie w ten sposób odpowiedzialności solidarnej (zob. art. 105 ustawy o VAT).
Chcemy również zwrócić Twoją uwagę na to, że mogące niekiedy pojawić się w umowach między nabywcą i usługodawcą klauzule wyłączające stosowanie MPP przy transakcjach, gdzie podzielona płatność jest obowiązkowa, są nieważne jako sprzeczne z prawem (art. 108a ust. 1b ustawy o VAT). Pamiętaj też, że nadal funkcjonuje wprowadzony nowelizacją z 15 grudnia 2017 r. dobrowolny split payment, który obejmuje towary i usługi spoza załącznika nr 15 oraz sytuacje, gdy co prawda towar lub usługa znajdują się w tym załączniku, lecz faktura opiewa na kwotę mniejszą niż 15 000 złotych brutto.
Od 1 listopada 2019 roku prawo przewiduje jeszcze jedno nowe rozwiązanie, polegające na tym, że płatność za towary lub usługi z załącznika nr 15 do ustawy VAT, udokumentowane fakturą z kwotą nabycia brutto powyżej 15 000 zł powinna być dokonana przez nabywcę, przy pomocy komunikatu przelewu (art. 108a ust. 3 ustawy o VAT). Zwróć uwagę, że dopiero wtedy mamy do czynienia z zastosowaniem MPP, a tym samym znika zagrożenie sankcjami fiskalnymi związanymi z brakiem jego stosowania.
Obowiązkowa wzmianka o split payment w budownictwie
Na fakturze dotyczącej transakcji objętej obligatoryjnym split payment (również w budownictwie) powinny znaleźć się wyrazy „mechanizm podzielonej płatności”. Słowa te informują nabywcę, że ze względu na kwotę i przedmiot transakcji faktura winna zostać zapłacona z wykorzystaniem MPP. Warto pamiętać, że nieumieszczenie tego oznaczenia powoduje nałożenie na podatnika – wystawcę nieprawidłowej faktury – sankcji wynoszącej 30% kwoty VAT wykazanego na fakturze (art. 106e ust. 12 ustawy o VAT). Chcemy w tym miejscu zaznaczyć, że obowiązek zapłaty w MPP występuje również, gdy na fakturze nie ma wskazanych w ustawie słów.
Podatnik, którego prawo zobowiązuje do wystawiania faktury z wyrazami „mechanizm podzielonej płatności”, ma obowiązek przyjęcia płatności, która z niej wynika, właśnie w tym mechanizmie. Wobec tego np. spółka budowlana wykonująca usługi z załącznika nr 15 nie może w tym zakresie korzystać z rachunków oszczędnościowo–rozliczeniowych. Dzieje się tak, gdyż Prawo bankowe postanawia, że do takich rachunków nie otwiera się rachunków VAT.
Inwestycje w toku i przepisy przejściowe
Jeżeli mamy do czynienia z dostawami usług lub towarów wymienionych w uchylonych już załącznikach nr 11 i 14, dokonanymi co prawda przed 1 listopada 2019 r., lecz których skutki następują już po 31 października 2019 r., wiążące pozostają dotychczasowe regulacje o odwrotnym obciążeniu. Skutki, o których wyżej mowa to powstanie obowiązku podatkowego oraz wystawienie faktury.
Przepisy o odwrotnym obciążeniu będą zastosowane również w wypadku realizacji dostawy już po 31 października, po wcześniejszym wystawieniu faktury. Obligatoryjny mechanizm split payment znajdzie zastosowanie, jeżeli po 31 października 2019 r. nastąpi dostawa bądź świadczenie usługi, powstanie obowiązek podatkowy oraz wystawiona zostanie faktura.
Jak widać, przez pewien czas nadal stosowane będą uchylone już przepisy, w tym art. 17 ust. 1 pkt. 8 ustawy o podatku od towarów i usług. Ta kluczowa dla „odwróconego VAT” w sektorze budowlanym regulacja wskazywała, kiedy ma miejsce odwrotne obciążenie. Podstawowym wymogiem było to, by przedmiotem robót były usługi wymienione w załączniku nr 14. Usługi te określa się przy pomocy Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU). Conditio sine qua non stosowania odwróconego VAT było również to, że przedsiębiorca realizujący inwestycje budowlane występował jako podwykonawca. Wokół tego ostatniego pojęcia narosło sporo kontrowersji, co łatwo dostrzec w obszernych interpretacjach podatkowych.
Wiedza kontra fiskus
Na koniec wspomnijmy, że na potrzebę korzystania ze specjalistycznej wiedzy i doświadczenia praktyków wskazują spotykane np. w popularnych mediach ogólniki i niedokładności, których nie brakuje zwłaszcza w tak dynamicznym i złożonym obszarze, jak podatki. Nie bez przyczyny w oficjalnej broszurze Ministerstwa Finansów o odwróconej płatności zastrzeżono wyraźnie, że jej tekst nie stanowi wykładni prawa. Współpraca ze znawcą pozwala uniknąć zabłądzenia w lesie zmieniających się przepisów i utonięcia w morzu interpretacji, a w konsekwencji zwalnia od sądowych batalii z urzędami skarbowymi.
