Przepisy prawa dają podstawę do domagania się odszkodowania za szkodę powstałą wskutek działania lub zaniechania organu administracji w sprawach budowlanych. Szkoda ta może polegać na wydaniu lub nie wydaniu decyzji administracyjnej albo uchyleniu lub zmianie decyzji administracyjnej.
Podstawy żądania odszkodowania za szkodę
Podstawy żądania odszkodowania za szkodę, jaką jest wydanie lub brak wydania decyzji administracyjnej określa kodeks cywilny. Zgodnie z art. 417 1 § 2 i 3, można żądać naprawienia szkody powstałej przez wydanie ostatecznej decyzji administracyjnej lub nie wydanie takiej decyzji, gdy obowiązek jej wydania przewiduje przepis prawa. Przepis ten oczywiście można stosować w postępowaniu w sprawach budowlanych.
Kodeks postępowania administracyjnego
Natomiast podstawy żądania odszkodowania za uchylenie lub zmianę decyzji administracyjnej określone są w kodeksie postępowania administracyjnego. Stanowi o tym przepis art. 161 § 3 k.p.a. Zgodnie z jego treścią stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił tą decyzję. To odszkodowanie jest więc należne w sytuacji, gdy organ skorzystał z tzw. wywłaszczenia prawa.
Polega to na uchyleniu lub zmianie decyzji ostatecznej na podstawie art. 161 §1 k.p.a. Zgodnie z tym przepisem, ostateczna decyzja może być uchylona lub zmieniona jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa. W ten sposób może być uchylona lub zmieniona każda decyzja ostateczna, w tym również prawidłowa.
Prawo do uchylenia lub zmiany decyzji przysługuje właściwemu ministrowi oraz wojewodzie. Dotyczy to decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego, w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej.
Co to jest szkoda i kiedy należne jest odszkodowanie?
Wyjaśniając kwestie związane z odszkodowaniem za szkodę należnym stronie, należy najpierw rozważyć co to jest szkoda. Przez szkodę należy rozumieć powstałą wbrew woli poszkodowanego różnicę między obecnym jego stanem majątkowym, a tym stanem jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Jest to zarówno strata (damnum emergens), jak i korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Strata to uszczerbek majątku polegający na zmniejszeniu aktywów lub zwiększeniu pasywów. Natomiast utrata korzyści to nie uzyskanie tego co było realnie zakładane, np. spodziewanych dochodów.
Aby odszkodowanie było należne, konieczne jest wystąpienie związku przyczynowego między działaniem bądź zaniechaniem organu administracji, a powstaniem szkody. Oznacza to, że przyczyną powstania szkody musi być postępowanie organu administracji w sprawach budowlanych.
Odszkodowanie należy się tylko w granicach normalnego związku przyczynowego. Organ odpowiada więc za „normalne”, typowe skutki swojego działania.
Jak z tego wynika związek przyczynowy pełni podwójną rolę:
- Z jednej strony przesądza o tym, czy odszkodowanie w ogóle jest należne – brak związku przyczynowego między postępowaniem organu a szkodą, wyklucza możliwość dochodzenia odszkodowania;
- Po drugie określa granice odpowiedzialności odszkodowawczej (wysokość odszkodowania) ;
Jaka wysokość odszkodowania za szkodę?
Wysokość odszkodowania za szkodę na skutek postępowania organu w sprawach budowlanych jest różna, w zależności od podstawy dochodzenia tego roszczenia. Jeżeli odszkodowanie dochodzone jest na podstawie kodeksu cywilnego (czyli np. za wydanie lub brak wydania decyzji administracyjnej) to nie jest ono ograniczone. Oznacza to, że można domagać się zarówno odszkodowania za poniesione straty, jak i nieuzyskane korzyści.
Inaczej jest w przypadku odszkodowania należnego na podstawie kodeksu postępowania administracyjnego. Za działanie związane z tzw. wywłaszczeniem prawa można domagać się wyłącznie wyrównania szkody czyli wyłącznie zwrotu straty. Nie można domagać się natomiast zapłaty za utracone korzyści.
Zgodnie z art. 6 k.c., udowodnienie szkody i jej wysokość to obowiązek poszkodowanego. W praktyce przyjmuje się z reguły metodę subiektywną w ustalaniu wysokości szkody. Polega to na uwzględnieniu szczególnej wartości jaką miały dla poszkodowanego naruszone dobra.
Jeżeli precyzyjne określenie wysokości szkody jest niemożliwe lub poważnie utrudnione, to dopuszcza się, aby w takiej sytuacji sąd w wyroku zasądził odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważaniu wszystkich okoliczności sprawy. Wynika to z art. 322 k.c.
Przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody
Często zdarza się tak, że poszkodowany przyczynia się do powstania szkody, bądź do zwiększenia rozmiaru tej szkody. Dotyczy to zwłaszcza spraw budowlanych. W takim wypadku zgodnie z art. 362 k.c. sąd zobowiązany jest do odpowiedniego zmniejszenia odszkodowania.
Zmniejszając odszkodowanie sąd musi uwzględnić wszystkie okoliczności sprawy. Przede wszystkim istotny jest stopień winy obu stron, rozmiar i waga uchybień po stronie poszkodowanego, jego nieuzasadniona bierność. O przyczynieniu się poszkodowanego można mówić jedynie w sytuacji, gdy jego określone zachowanie pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą (wyrok Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 7 grudnia 1964r, I CR 218/64).
Zmniejszenie odszkodowania polega na obniżeniu jego wartości w określonym procencie. Może być też tak, że niektóre składniki odszkodowania zostaną pominięte.
Odszkodowanie za szkodę w wyniku wydania lub nie wydania decyzji administracyjnej
Dochodzenie odszkodowania za szkodę przewidzianego w kodeksie cywilnym (a więc za wydanie decyzji niezgodnej z prawem lub niezgodne z prawem brak wydania decyzji), następuje w drodze sądowej, według ogólnych zasad. Obowiązują tu więc następujące reguły:
- Właściwość rzeczową sądu określa wartość przedmiotu sporu czyli wysokość dochodzonego odszkodowania – co do zasady sprawę będzie rozpoznawał sąd rejonowy. Jeżeli wysokość odszkodowania przewyższa 75 tys. zł., właściwy będzie sąd okręgowy.
- Pozew można skierować do sądu właściwego dla siedziby organu, z którego działalnością wiąże się dochodzone roszczenie lub do tego sądu, w obrębie którego nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę – wybór w tym zakresie należy do poszkodowanego.
- Pozew powinien spełniać wszystkie wymogi określone w art. 187 i 126 k.p.c. – to jest miedzy innymi zawierać oznaczenie sądu, określenie stron, określenie żądania, przytoczenie okoliczności faktycznych, powołanie dowodów, podpis stron.
W pozwie należy precyzyjnie określić wysokość szkody jakiej domaga się pokrzywdzony. Nie jest zatem możliwe żądanie zasądzenia bliżej nieokreślonej należności, która dopiero zostanie ustalone w toku przeprowadzonego postępowania. Nie jest też możliwe pozostawienie określenia wysokości odszkodowania biegłemu.
Uchylenie lub zmiana decyzji administracyjnej
Inne zasady obowiązują w przypadku dochodzenia odszkodowania za szkodę w razie wywłaszczenia prawa. W takiej sytuacji decyzje o przyznaniu odszkodowania i jego wysokości wydaje organ administracyjny, który uchylił lub zmienił ostateczną decyzję na podstawie art. 161 k.p.a. W praktyce jest to więc minister lub wojewoda.
Od wydanej decyzji można następnie wnieść odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Następnie możliwe jest wniesienie skargi do sądu administracyjnego. Te środki odwoławcze wnosi się na ogólnych zasadach określonych w k.p.a. oraz w ustawie prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Okresy przedawnienia roszczeń
Oba typy roszczeń (to jest za wydanie lub brak wydania decyzji oraz za wywłaszczenie prawa) ulegają przedawnieniu. Roszczenie o odszkodowanie za wydanie decyzji niezgodnej z prawem lub niezgodne z prawem brak wydania decyzji to roszczenie z tzw. czynów niedozwolonych. Termin przedawnienia tych roszczeń wynosi 3 lata. Bieg przedawnienia rozpoczyna się z dniem, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie. W każdym jednak przypadku roszczenie przedawnia się z upływem 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.
Roszczenie z tytułu odszkodowania za wywłaszczenie prawa przedawnia się w upływem 3 lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja uchylająca lub zmieniająca decyzję.
Decyzja staje się ostateczna gdy nie przysługuje od niej środek odwoławczy, to jest strony nie zaskarżyły decyzji organu pierwszej instancji i termin na wniesienie odwołania już upłynął lub decyzję wydał organ drugiej instancji.
Podsumowanie
Za szkodę spowodowaną niewłaściwym działaniem organów administracji przysługuje odszkodowanie. Podstawy jego dochodzenia określa kodeks cywilny oraz kodeks postępowania administracyjnego. Według kodeksu cywilnego można domagać się odszkodowania za wydanie decyzji niezgodnej z prawem lub niezgodne z prawem niewydanie decyzji. Według k.p.a. można domagać się odszkodowania za zmianę lub uchylenie decyzji ostatecznej (wywłaszczenie prawa).
Jesteśmy zespołem prawników specjalizujących się w prawie budowlanym. Oferujemy kompleksową pomoc prawną, abyś mógł bezpiecznie realizować swoje inwestycje. Skontaktuj się z nami i skorzystaj z naszych usług konsultacyjnych.
