Obszar Natura 2000 – jaka jest jego definicja?

Obszar Natura 2000 to teren otoczony szczególną formą ochrony przyrody. Ze względu na to obowiązują na nim przepisy prawa, które znacznie ograniczają możliwości wznoszenia inwestycji budowlanych, a każdy projekt budowlany powinien zawierać także ocenę oddziaływania inwestycji na środowisko. Jakie dokładnie przepisy dotyczą kwestii związanych z omawianymi obszarami i jaka jest właściwie prawna definicja takiego obszaru? Jak wygląda proces oceny oddziaływania przedsięwzięcia na wybranym terenie? Na te i wiele innych pytań związanych z tym tematem postaramy się odpowiedzieć w poniższym artykule.

Jaka jest definicja obszaru Natura 2000 i gdzie znajdziemy takie tereny na mapie Polski?

Zgodnie z częściową definicją, zawartą w art. 6 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku, rozproszone niemal po całej mapie Polski obszary Natura 2000 są po prostu jedną z form ochrony przyrody. Mieszczą się one w tej samej kategorii co między innymi parki narodowe, rezerwaty przyrody czy parki krajobrazowe. Sama idea została wprowadzona do polskiego ustawodawstwa w 2004 roku, co stanowiło jeden z obowiązków związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej.

Podstawy prawne

Zgodnie z prawem obszary objęte taką ochroną wchodzą w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Utworzenie jej także w Polsce oparto na podstawie dwóch grup dyrektyw unijnych, których przepisy zostały przeniesione do prawa polskiego. Grupami tymi są:
• dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa – wcześniej Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków,
• dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych dzikiej fauny i flory.
Na ich podstawie sieć obszarów chronionych podzielona jest na dwa typy terenów, którymi są:
• obszary specjalnej ochrony ptaków (zwane również mianem obszarów ptasich), do których odnoszą się tak zwane dyrektywy ptasie,
• obszary schrony siedlisk (zwane również mianem obszarów siedliskowych), w obrębie których na podstawie tak zwanej dyrektywy siedliskowej ochronie podlegają siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt.

Dodatkowe regulacje obowiązujące w przypadku obszarów objętych ochroną zlokalizowanych na terenie naszego kraju znajdują się w kolejnych artykułach ustawy o ochronie przyrody oraz w innych ustawach, do których odniesiemy się w dalszych częściach tego artykułu.

Warto tu zaznaczyć również, że zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody, omawiane obszary mogą jednocześnie obejmować część lub całość obiektów objętych formami ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ust 1 pkt 1-4 i 6-9, a więc:
• parków narodowych,
• rezerwatów przyrody,
• parków krajobrazowych,
• obszarów krajobrazu chronionego,
• pomników przyrody,
• stanowisk dokumentacyjnych,
• użytków ekologicznych oraz
• zespołów przyrodniczo-krajobrazowych.

Gdzie w Polsce znajdują się obszary sieci Natura 2000?

Obszary sieci Natura 2000 zajmują dziś w Polsce niemal 20% powierzchni lądowej. Informacje dotyczące tego, jakie tereny obejmują, znajdziemy między innymi na oficjalnej stronie internetowej zajmującej się tą tematyką. Według zamieszczonej na niej wyszukiwarki na terenie Dolnego Śląska znajduje się aż 106 różnych obszarów objętych tego typu ochroną, w województwie mazowieckim status obszaru posiada natomiast 79 różnych terenów. Najmniej wspomnianych terenów znajduje się w województwie opolskim – jest ich tam zaledwie 25. Najwięcej znajdziemy ich w województwie lubuskim, gdzie aż pięć razy więcej obszarów niż w przypadku województwa opolskiego zostało włączonych do specjalnej sieci.

Głównymi organami w zarządzaniu siecią omawianych obszarów na terenie naszego kraju są Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska oraz regionalni dyrektorzy ochrony środowiska. Informacje na temat poszczególnych obszarów powszechnie dostępne. Szczegółowe na ten temat można uzyskać poprzez stronę internetową http://natura2000.gdos.gov.pl/

Jakie bezwzględne zakazy obowiązują na obszarach Natura 2000?

W odróżnieniu od innych obszarów ochrony przyrody, takich jak choćby parki narodowe, na których istnieje całkowity zakaz prowadzenia inwestycji budowlanych, co do zasady uznaje się, że na obszarach Natura 2000 można prowadzić różnego typu działalność – w tym również działalność budowlaną. Niemniej jednak w niektórych przypadkach obowiązują tu bezwzględne zakazy. W przypadku, gdy obszar chroniony obejmuje część lub całość innych obiektów objętych formami ochrony przyrody, odnoszą się do niego również zakazy dotyczące tychże form.

Nawet wówczas, gdy dany obszar nie obejmuje innych terenów objętych formami ochrony przyrody, całkowicie zakazane są tu między innymi działania, które mogłyby w znaczący sposób negatywnie oddziaływać na cele ochrony przyrody ustalone w ramach projektu. Wynika to z art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody. Przepis ten określa także przykładowe zakazane rodzaje działań, a w oparciu o niego zabrania się między innymi:
• podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, w znaczący sposób negatywnie oddziaływać na cele ochrony, w tym w szczególności:
• działań mogących pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono specjalny obszar;
• działań mogących wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar;
• działań mogących pogorszyć integralność obszaru lub jego powiązania z innymi terenami.

W ust. 2 tegoż artykułu znajdujemy także informację, iż powyższy przepis stosuje się również w przypadku projektowanych dopiero obszarów, o ile znajdują się one na liście opracowywanej przez ministra właściwego do spraw środowiska. Lista ta musi być opracowana zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi na terenie Unii Europejskiej i zaopiniowana przez właściwe rady gmin, przy czym uznaje się, że niezłożenie opinii przez radę w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu uznaje się za brak uwag. Lista jest ważna do momentu uzyskania decyzji zatwierdzającej lub odmowy zatwierdzenia przez Komisję Europejską.

Należy jednak pamiętać, że powyższy katalog zakazanych działań ma charakter otwarty. W praktyce konieczne może okazać się poddanie ocenie wpływu na środowisko także działań innych niż te wymienione w wyżej wspomnianych przez nas przepisach pod kątem zagrożeń dla ochrony przyrody. Wystarczy bowiem wystąpienie chociaż jednego z uznanych za negatywne skutków dla uznania, że dane działanie ma negatywny wpływ na obszar chroniony, a więc powinno zostać zakazane.

Co oznacza termin „znacząco negatywne oddziaływanie“ w kontekście obszarów Natura 2000?

W przepisach dotyczących obszarów Natura 2000 wielokrotnie możemy dostrzec termin „znacząco negatywne oddziaływanie”. Przykładem mogą być omawiane przez nas w poprzedniej sekcji artykułu przepisy, które zakazują między innymi realizacji działań mogących „znacząco negatywnie oddziaływać” na cele ochrony. Co to jednak oznacza?

Czy znajdziemy definicję?

Niestety samo pojęcie „znaczącego negatywnego oddziaływania”, choć tak często stosowane w ustawodawstwie, nie zostało jednak jasno zdefiniowane w przepisach. Jest to zatem tak zwany zwrot nieostry, któremu można przypisać znaczenie inne w każdej konkretnej sytuacji. Stąd też w każdej sytuacji to na organie prowadzącym postępowanie ciąży zawsze obowiązek precyzyjnego wskazania, czym kierował się przy podejmowaniu decyzji w tym zakresie w określonym przypadku.

Znacząco negatywne oddziaływanie w orzecznictwie sądowym

Najwyraźniejszym sygnałem co do tego, co należy uznać za „znacząco negatywne oddziaływanie” jest jednak dostępne orzecznictwo sądowe. Dla przykładu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 kwietnia 2014 r., IV SA/Wa 165/14 stwierdził, iż przepisy zawarte w art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, mówiąc o „negatywnym oddziaływaniu na cele ochrony Natura 2000”, nie mówią o jakimkolwiek oddziaływaniu, lecz jedynie o znaczących negatywnych oddziaływaniach na środowisko. Oznacza to, że nie wszystkie negatywne oddziaływania danej inwestycji będą uniemożliwiały realizację przedsięwzięcia. Przepis ten odnosi się bowiem tylko do oddziaływań, których skala, stopień i charakter będą miały znaczący wpływ na środowisko. Ponadto zawarte w wyżej wspomnianej normie sformułowanie „znaczące negatywne oddziaływanie” jako nieostre według decyzji sądu sprawia, że w każdej sytuacji dokonywania takiej oceny organ administracji prowadzący postępowanie powinien precyzyjnie wskazać te przesłanki, które uznaje za przyczynę uznania oddziaływania za znaczące oraz negatywne.

Czy istnieją sytuacje, w których możliwe jest przeprowadzenie przedsięwzięcia „znacząco negatywnie oddziałującego” na obszary Natura 2000?

Zgodnie z art. 34 ustawy o ochronie przyrody, istnieje sytuacja, w której można zezwolić na realizację na obszarze Natura 2000 przedsięwzięcia, które według oceny oddziaływania będzie znacząco i negatywnie oddziaływać na siedliska przyrodnicze oraz gatunki, których ochronie służy wyznaczenie obszaru. Sytuacja taka ma miejsce wówczas, gdy za realizacją przemawiają „konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego”, a jednocześnie nie istnieją żadne rozwiązania alternatywne pozwalające na spełnienie tychże wymogów. Niemniej jednak ani nadrzędny interes publiczny, ani powiązane z nim wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym nie są pojęciami o jasno określonym znaczeniu. Oznacza to, że w każdej sprawie mogą być rozumiane w sposób różny. Nie każdy interes publiczny będzie więc zaliczany do przesłanek wymienionych w art. 34. Istotne jest również to, że – jak stwierdził Sąd Najwyższy – w państwie prawa nie ma nadrzędności interesu ogólnego nad indywidualnym. Również brak alternatywnych rozwiązań wspomniany w art. 34 może być pojęciem bardzo szeroko rozumianym. Organ rozpatrujący konkretny przypadek powinien jednak przede wszystkim ustalić, czy dana inwestycja może zostać zrealizowana poza obszarem objętym ochroną.

Nadrzędny interes publiczny

Należy jednak zauważyć, że zgodnie z przepisami ustawy, jeżeli na konkretnym obszarze chronionym, na którym planowane jest przeprowadzenie przedsięwzięcia, występuje siedlisko lub gatunek o znaczeniu priorytetowym, za wymogi nadrzędnego interesu publicznego uznaje się wyłącznie określone inwestycje. Są nimi, zgodnie z zapisami ust. 2 art. 34, przedsięwzięcia mające na celu ochronę zdrowia i życia, zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego lub uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla przyrody. W takiej sytuacji możliwość przeprowadzenia planu czy przedsięwzięcia umożliwia również uzyskanie pozytywnej Komisji Europejskiej.

Gdy zostanie stwierdzone, że nadrzędny interes publiczny przeważa nad znacząco negatywnym oddziaływaniem, zgodnie z zapisami ustawy właściwy miejscowo wojewoda (lub dyrektor właściwego urzędu morskiego w przypadku terenów morskich) może zezwolić na realizację planu mogącego znacząco negatywnie oddziaływać na dany teren objęty omawianą przez nas formą ochrony przyrody. Ma on jednak obowiązek zapewnić wykonanie kompensacji przyrodniczej, która zapewni spójność i pozwoli na właściwe funkcjonowanie sieci obszarów chronionych. Ustalenie zakresu, terminu i sposobu wykonania kompensacji powinno mieć miejsce w chwili wydania przez wojewodę (lub dyrektora urzędu morskiego) zezwolenia na przeprowadzenie przedsięwzięcia. Ma on również obowiązek nadzorować wykonanie kompensacji przyrodniczej.

Czy można zlokalizować inwestycję budowlaną na obszarze Natura 2000?

Co do zasady, na obszarach Natura 2000 można realizować inwestycje budowlane różnego typu. Jak jednak wynika z opisanych przez nas wcześniej przepisów, nie zawsze będzie tu dopuszczalne przeprowadzanie planów i projektów, które mogą mieć znacząco negatywny, a więc szkodliwy wpływ na przyrodę występującą na danym terenie. Dlatego też większość inwestycji na terenach objętych różnymi formami ochrony środowiska wymaga przeprowadzenia uprzedniej oceny środowiskowej.

Dla jakich przedsięwzięć konieczne jest przeprowadzenie oceny ochrony środowiska?
Przedsięwzięciami, dla których każdorazowo konieczne jest przeprowadzenie takiej oceny, są między innymi wymienione w paragrafie drugim rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Do tej kategorii przedsięwzięć zalicza się inwestycje budowlane takie jak:
• instalacje niezbędne do wyrobu substancji wymagające zastosowania procesów chemicznych,
• elektrownie konwencjonalne i elektrociepłownie,
• koksownie,
• inwestycje służące do wydobywania substancji takich jak azbest lub do wydobywania kopalin ze złóż metodą odkrywkową lub podziemną,
• instalacje wytwarzające energię elektryczną z energii wiatru o łącznej mocy nominalnej elektrowni równej lub większej 100 MW,
• instalacje do pierwotnego oraz wtórnego wytopu surówki żelaza lub stali surowej,
• instalacje służące do wytwarzania papieru lub tektury, których zdolność produkcyjna jest równa lub przekracza 200 ton na dobę,
• autostrady i drogi ekspresowe oraz inne drogi o nie mniej niż 4 pasach ruchu i długości nie mniejszej niż 10 km.

Za inwestycje potencjalnie znacząco negatywnie oddziałujące na środowisko uznaje się także wszelkie inwestycje związane z rozbudową, przebudową lub montażem instalacji określonych zapisami rozporządzenia.

A co z inwestycjami na terenach sąsiadujących z wyznaczonymi obszarami chronionymi?

Również w przypadku lokalizacji planowanej inwestycji nie bezpośrednio na terenie znajdującym się w obrębie obszaru chronionego, lecz w jego sąsiedztwie, konieczne może się okazać uzyskanie decyzji środowiskowej oraz oceny oddziaływania inwestycji na środowisko. Decyzje i zezwolenia koniecznie powinniśmy uzyskać jeszcze przed wystąpieniem z wnioskiem o pozwolenie na budowę, a następnie dołączać je do kolejnych wniosków oraz dokumentacji niezbędnej do uzyskania ostatecznej decyzji o pozwoleniu na realizację danej inwestycji w określonym projektem obszarze.

Kiedy należy wykonać ocenę oddziaływania na obszar Natura 2000 i jak wygląda proces jej uzyskiwania?
Wiemy już, że ocenę oddziaływania na obszar Natura 2000 należy wykonać wówczas, gdy inwestycja budowlana może mieć znaczący wpływ na teren objęty ochroną przyrody. Istnieje jednak wiele inwestycji i przedsięwzięć, których przeprowadzenie nie wiąże się z potencjalnym zagrożeniem dla sieci obszarów chronionych. Zalicza się do nich niektóre prace obejmujące rozbudowę czy przebudowę istniejących budynków mieszkalnych, a także zmiany w obrębie istniejących działek rolnych czy zlokalizowanych na nich działek siedliskowych.

Jak jednak wynika z art. 59 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U.2017.0.1405 t.j), przepisy dotyczące realizacji przedsięwzięć na obszarach chronionych są nieco bardziej rygorystyczne niż w przypadku przedsięwzięć zlokalizowanych poza tą formą ochrony przyrody.

W ust. 1 art. 59 ustawodawca zaznacza bowiem, że przeprowadzenie oceny oddziaływania danego przedsięwzięcia na środowisko wymagane jest w przypadku planowania przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. O ile ten przepis obowiązuje oczywiście w przypadku obszarów Natura 2000, ust. 2 art. 59 wprowadza dodatkowe zapisy, dotyczące tylko tej formy ochrony przyrody. W ustępie tym czytamy, iż realizacja przedsięwzięcia planowo zlokalizowanego na wspomnianym obszarze wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko w przypadku, gdy inwestycja nie jest związana bezpośrednio z zadaniem obszaru, czyli z ochroną przyrody ani nie wynika z tej ochrony. Oznacza to, że każda inwestycja mogąca potencjalnie oddziaływać negatywnie na obszar chroniony i niezwiązana z jego funkcją jako obszaru ochrony przyrody wymaga uzyskania oceny oddziaływania na środowisko.

Należy przy tym raz jeszcze zaznaczyć, że dokonanie oceny wpływu inwestycji na omawianych obszarach dotyczy zarówno przedsięwzięć znajdujących się w granicach tego obszaru, jak i tych bezpośrednio z nim sąsiadujących, a nawet tych leżących stosunkowo daleko poza jego granicami. W drugim przypadku ocena jest dokonywana wtedy, gdy realizacja inwestycji może wpływać na stan cenionych siedlisk lub gatunków priorytetowych. W związku z tym praktycznie w każdej sprawie należy przeprowadzić analizę, aby sprawdzić, czy wymagane jest przeprowadzenie oceny oddziaływania. Nie zawsze taka ocena będzie wymagana, ale organ musi w uzasadnieniu decyzji wykazać, że dokonywał rozważań w tym zakresie.

Proces uzyskiwania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000

Proces uzyskiwania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar chroniony obejmuje kilka podstawowych, przewidzianych przez właściwe ustawy i przepisy kroków. W praktyce standardowe postępowanie administracyjne przebiega w opisany poniżej sposób.
1. Najpierw organy administracji sprawdzają czy zachodzą przesłanki z art. 33 ustawy o ochronie przyrody, czyli oceniają, czy inwestycja może znacząco negatywnie oddziaływać na teren obszaru chronionego.
2. W przypadku stwierdzenia znaczącego negatywnego oddziaływania sprawdzane jest, czy nie zachodzą przesłanki z art. 34, czyli przesłanki wyłączające zakaz realizacji inwestycji równoznaczne z „koniecznymi wymogami nadrzędnego interesu publicznego”, o których wspomnieliśmy nieco wcześniej w niniejszym artykule.
◦ W razie stwierdzenia przesłanek z art. 34 zamiast uzyskania decyzji środowiskowej wydaje się zezwolenie na realizację planu lub działań.
◦ Ustawa nie określa terminu ważności zezwolenia na realizację inwestycji. Oznacza to, że może ono być realizowane nawet po upływie stosunkowo długiego czasu, gdy warunki przyrodnicze mogą już ulec zmianie. Powszechnie przyjmuje się, że jest to niedopatrzenie ze strony ustawodawcy. Z braku upoważnienia ustawowego organy administracji nie mogą określać terminu ważności zezwolenia.
3. W przypadku gdy przedsięwzięcie nie wiąże się z wystąpieniem znacząco negatywnego oddziaływania, lecz może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar chroniony, projekt przekazywany jest przez inwestora do oceny oddziaływania na środowisko.
4. Zgodnie z art. 61 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, stanowi część postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, w związku z czym jest przeprowadzana przez organ właściwy do wydania tej decyzji. Zgodnie z zapisem zawartym w ust. 5 tego samego artykułu, w przypadku oceny oddziaływania na obszary chronione organem właściwym jest regionalny dyrektor ochrony środowiska.
5. Po uzyskaniu oceny zezwalającej na przeprowadzenie danej inwestycji osoba planująca przedsięwzięcie ma obowiązek załączyć odpowiednią decyzję do wniosku o pozwolenie na budowę, a także do wniosku o uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia.

Realizacja inwestycji bez wymaganych decyzji oraz zgód

Uzyskanie oceny oddziaływania na środowisko oraz decyzji środowiskowej w przypadkach, w których zgodnie z przepisami jest ono wymagane, powinno zawsze poprzedzać rozpoczęcie prac. Jeżeli inwestycja zostanie rozpoczęta lub nawet zrealizowana z naruszeniem wymogów określonych w art. 34 ustawy o ochronie przyrody lub bez uzgodnienia lub bez decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, inwestor musi liczyć się z poważnymi konsekwencjami.

W takiej sytuacji Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska ma obowiązek wszcząć postępowanie przeciwko osobie przeprowadzającej przedsięwzięcie bez wymaganych zgód na terenie obszaru Natura 2000. W jego efekcie wydawana jest decyzja, zgodnie z którą prace muszą zostać niezwłocznie wstrzymane. Decyzja może również nakazać podjęcie działań zapobiegawczych lub naprawczych. Do tej kwestii odnieśliśmy się nieco szerzej w artykule dotyczącym przestępstw przeciwko środowisku w procesie budowlanym.

Należy tu jednak zauważyć również, że dokumenty planistyczne obejmujące obszar Natura 2000 podlegają absolutnej konieczności uzgodnienia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Uzgodnieniom podlegają projekty studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego czy planów zagospodarowania przestrzennego województw. W razie odmowy uzgodnienia podmiotowi ubiegającemu się o nie przysługuje zażalenie. Może je wnieść ten podmiot, który opracowuje dany plan (w przypadku MPZP jest to gmina).

Działalność niepodlegająca ograniczeniom na terenie obszarów Natura 2000

Pewne rodzaje działalności nie podlegają żadnym ograniczeniom również wówczas, gdy zlokalizowane są na terenie obszarów Natura 2000. Związane z tym przepisy zawarte są w art. 36 ust. 1-3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880).

Zgodnie z art. 36 na obszarach objętych omawianą formą przyrody nie podlega ograniczeniu między innymi działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu. Nieograniczona jest tu również działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, jeżeli nie zagraża ona zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin lub zwierząt. Zarówno działalność przeciwpowodziowa, jak i działalności wymienione w drugiej części przepisu, nie mogą również wpływać w sposób istotny negatywnie na gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony konkretny obszar. Przy zachowaniu wszystkich warunków możliwy jest tu również amatorski połów ryb, oczywiście o ile zachowuje się przy nim wszystkie właściwe przepisy odnoszące się do tego typu działalności.

Nieco inaczej sprawa ma się jednak wówczas, gdy obszar objęty omawianą siecią wchodzi w skład innej formy ochrony przyrody, takiej jak na przykład parki narodowe czy rezerwaty przyrody. Wówczas prowadzenie działalności wspomnianej w ust. 1 dopuszczalne jest tylko w takim zakresie, w jakim zezwalają na to zakazy obowiązujące na tych obszarach.

Ważnym przepisem dla właścicieli nieruchomości znajdujących się w obrębie sieci obszaru chronionego jest ust. 3 omawianego przez nas artykułu 36 ustawy o ochronie przyrody. Zgodnie z nim jeżeli działalność gospodarcza (a także rolna, leśna, łowiecka lub rybacka) wymaga dostosowania do wymogów ochrony obowiązujących na obszarze Natura 2000, na którym nie mają zastosowania programy wsparcia z tytułu obniżenia dochodowości, wojewoda może zawrzeć umowę z właścicielem lub posiadaczem obszaru (niebędącym zarządcą nieruchomości Skarbu Państwa). Umowa taka zawiera wykaz niezbędnych do dostosowania działalności do wymogów ochrony działań, a także sposoby i terminy ich przeprowadzenia oraz warunki i terminy rozliczenia należności za wykonane czynności. Zawiera ona także wartość rekompensaty za utracone dochody wynikające z wprowadzonych ograniczeń. Na jej podstawie właściciel lub posiadacz danego obszaru może ubiegać się o właściwe odszkodowania z tytułu poniesionych kosztów.

Co należy wiedzieć o obszarach Natura 2000?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, zawartymi przede wszystkim w ustawach o ochronie przyrody i o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, omawiana sieć obszarów to jedna z form ochrony przyrody. Co do zasady możliwe jest prowadzenie różnego typu działalności na objętych nią terenach. Możliwe jest tu także realizowanie inwestycji – w tym inwestycji budowlanych. Całkowity zakaz przeprowadzania inwestycji dotyczy tu wyłącznie przedsięwzięć mogących znacząco negatywnie oddziaływać na ochronne obszary. Ustawa dopuszcza jednak w tym zakresie pewne wyjątki, motywowane wyłącznie ochroną zdrowia i życia ludzi czy zagwarantowaniem bezpieczeństwa powszechnego. W przypadku projektów mogących potencjalnie oddziaływać na środowisko konieczne jest natomiast uzyskanie oceny oddziaływania, a następnie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. Ponadto dokumenty planistyczne dotyczące sieci obszarów chronionych podlegają uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska.