Postępowanie rozgraniczeniowe to postępowanie, które łączy w sobie postępowanie administracyjne i cywilne. Uregulowane zostało w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne. Może być sposobem rozwiązania konfliktów co do przebiegu granic, ponieważ często zdarza się tak, że właściciele nieruchomości sąsiednich spierają się w tej kwestii.
Jakich czynności dokonuje się w toku postępowania rozgraniczeniowego?
W toku postępowania rozgraniczeniowego dokonuje się czynności wymienionych w art. 29 ust. 1 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne (dalej jako ustawa). Czynnościami tymi są: ustalenie przebiegu granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów.
Postępowanie rozgraniczeniowe może dotyczyć co najmniej dwóch wydzielonych prawnie (geodezyjnie) nieruchomości o spornych lub zatartych granicach. Rozgraniczeniu podlegają wszystkie granice określonej nieruchomości albo tylko niektóre z nich.
Przedmiotem rozgraniczenia mogą być tylko granice nieruchomości gruntowych. Tylko co do tego rodzaju nieruchomości mogą bowiem powstać rozbieżności dotyczące przebiegu granic. Celem postępowania jest ustalenie granic poziomych nieruchomości. Granice pionowe nie podlegają rozgraniczeniu. Są to bowiem granice zmienne, zależne od społeczno-gospodarczego przeznaczenia gruntu.
Co to jest rozgraniczenie nieruchomości?
„Rozgraniczenie nieruchomości to wyodrębnienie nieruchomości z innych otaczających je gruntów, poprzez ustalenie zasięgu prawa własności w stosunku do gruntów sąsiadujących” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1977, III CRN 272/77).
Rozgraniczenie zachodzi wtedy, gdy konieczne jest ustalenie przebiegu granicy. Należy to odróżnić od wznowienia granic. To ostatnie ma miejsce wtedy, kiedy przebieg granicy jest znany, a tylko znaki graniczne uległy zatarciu (nastąpiło przesunięcie, uszkodzenie lub zniszczenie znaków granicznych).
Organy właściwe do przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego
Organem właściwym do przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego z zasady jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta, właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości. Jeżeli strona jest niezadowolona z rozstrzygnięcia tego organu to może skierować sprawę do sądu powszechnego. W niektórych wypadkach sprawa jest od razu przekazywana do sądu powszechnego. Następuje to wtedy, gdy strony nie zawrą ugody albo wójt, burmistrz, prezydent miasta umorzy postępowanie.
Etapy postępowania rozgraniczeniowego
Postępowanie rozgraniczeniowe przebiega w dwóch etapach. Etap pierwszy to postępowanie administracyjne. Jeśli to postępowanie nie da rezultatu to wszczynany jest etap drugi, czyli postępowanie sądowe.
Wszczęcie postępowania rozgraniczeniowego następuje z urzędu lub na wniosek stron (art. 30 ust. 1 ustawy). Następuje ono na mocy postanowienia, które jest doręczane stronom. Jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania pochodzi od strony, to organ może postanowieniem odmówić uwzględnienia tego żądania. Na postanowienie w sprawie odmowy wszczęcia postępowania przysługuje zażalenie.
Wyznaczenie geodety
Kolejną czynnością w sprawie jest wyznaczenie geodety. Dokonuje tego wójt, burmistrz lub prezydent miasta. W świetle przepisów organ nie ma obowiązku dopuszczania stron do udziału w wyborze geodety. Strony nie mogą również żądać od organu wyznaczenia geodety przez nich wybranego. Wybór geodety dokonany przez organ może jedynie podlegać kontroli sądu pod kątem jego prawidłowości, to jest dysponowania przez wybranego geodetę odpowiednimi uprawieniami czy sposobu wyboru oferty geodety (wyrok WSA w Krakowie z dnia 28 marca 2012 r. III SA/Kr 840/11).
Wybrany geodeta wykonuje swoje czynności zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 kwietnia 1999 r. w sprawie rozgraniczania nieruchomości.
Zgodnie z tym rozporządzeniem w pierwszej kolejności geodeta wykonuje czynności przygotowawcze. Do czynności tych należy między innymi: analiza informacji znajdujących się w państwowych zasobach oraz w księgach wieczystych, a także w dokumentacji stron postępowania. Ponadto geodeta sporządza szkice oraz określa termin rozpoczęcia czynności ustalenia przebiegu granic.
Wezwanie do stawienia się na gruncie
Do stron kierowane są wezwania do stawienia się na gruncie. Wezwania te strony powinny otrzymać nie później niż 7 dni przed wyznaczonym terminem. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo strony nie wstrzymuje czynności geodety. Tylko w razie usprawiedliwionej nieobecności strony, geodeta wstrzymuje czynności do czasu ustania przeszkody lub wyznaczenia pełnomocnika. Okres wstrzymania nie może być jednak dłuższy niż jeden miesiąc.
Ustalając przebieg granicy, geodeta bierze pod uwagę: znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej (art. 31 ust. 2 ustawy). Jeżeli zebrane dowody pozwoliły na ustalenie granic to geodeta wskazuje stronom przebieg granicy. Następnie stabilizuje punkty graniczne, sporządza protokół graniczny, a także wykonuje pomiar granicy (§11 rozporządzenia).
Jeżeli dowody nie pozwoliły na ustalenie przebiegu granic, to przebieg ten określa się na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy.
Ugoda przed geodetą ma moc ugody przed sądem
Jeżeli istnieje spór między stronami co do przebiegu granicy, to geodeta nakłania strony do ugody. Ugoda zawarta przed geodetą ma taką samą moc, jak ugoda zawarta przed sądem. W razie zawarcia ugody sporządzany jest tzw. akt ugody. Dokument ten opracowuje się oddzielnie dla każdej linii granicznej, która w całości lub choćby częściowo była sporna.
Jeżeli w żaden z powyższych sposobów nie uda się ustalić przebiegu granicy, to geodeta wykonuje tymczasowe utrwalenie i pomiar granic. Następnie sporządza protokół graniczny oraz opracowuje opinię dotyczącą przebiegu granic.
Sposób zakończenia postępowania administracyjnego jest zależny od przebiegu wcześniejszych czynności.
Postępowanie administracyjne może być zakończone poprzez:
- Wydanie decyzji o rozgraniczeniu nieruchomości;
- Wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania;
- Wydanie postanowienia o umorzeniu postępowania z jednoczesnym przekazaniem sprawy z urzędu do rozpoznania sądowi powszechnemu.
Decyzja rozgraniczeniowa lub umorzenie postępowania
Umorzenie postępowania rozgraniczeniowego z przekazaniem sprawy do sądu następuje wtedy, gdy postępowanie nie dało podstaw do wydania decyzji o rozgraniczeniu. Ma to miejsce wtedy, gdy zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie granic.
Umorzenie postępowania następuje wtedy, gdy strony zawrą ugodę przed upoważnionym geodetą.
Decyzja rozgraniczeniowa jest wydawana wtedy, jeżeli strony nie zawarły ugody, ale ustalenie przebiegu granicy nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron. Przed wydaniem decyzji organ ocenia czynności dokonane wcześniej przez geodetę. Jeżeli organ w tym zakresie stwierdzi błędy, to dokumentacja jest zwracana geodecie do poprawy i uzupełnienia.
Przekazanie sprawy do sądu powszechnego
Jeżeli strona jest niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy, to może żądać przekazania sprawy do sądu powszechnego. Żądanie może być zgłoszone w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji kończącej postępowanie. Tym samym, w przypadku rozgraniczenia wyłączona została możliwość wniesienia odwołania od decyzji kończącej postępowanie. Zamiast odwołania strona może skierować sprawę do sądu. Przekroczenie 14 dniowego terminu powoduje odrzucenie wniosku.
Skuteczne skierowanie sprawy do sądu powoduje, że decyzja wydana w postępowaniu administracyjnym nie wywołuje skutków prawnych. Jeżeli nastąpi zwrot wniosku lub postępowanie sądowe będzie umorzone, to decyzja administracyjna staje się ostateczna. Sąd rozpoznaje sprawę o rozgraniczenie w postępowaniu tzw. nieprocesowym. W postępowaniu tym bierze udział geodeta – biegły sądowy. Sporządza on mapę, która jest częścią orzeczenia sądowego i może stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej.
Prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja o rozgraniczeniu są przesyłane do starostów w celu ujawnienia w księdze wieczystej oraz w ewidencji gruntów i budynków.
Podsumowanie
W razie sporu sąsiadów dotyczącego przebiegu granic możliwe jest przeprowadzenie postępowania rozgraniczeniowego. Postępowanie to zawiera elementy administracyjne oraz elementy postępowania sądowego. Może się ono zakończyć wydaniem decyzji rozgraniczeniowej bądź skierowaniem sprawy do sądu. Możliwe jest również to, że strony zawrą ugodę przed upoważnionym geodetą.
Jesteśmy zespołem prawników specjalizujących się w prawie budowlanym, którzy oferują usługi konsultacyjne dla klientów z sektora budowlanego. Oferujemy kompleksowe wsparcie prawne, aby pomóc Ci w realizacji projektów zgodnie z przepisami. Skontaktuj się z nami już dziś.
