Zasady nadawania numerów porządkowych nieruchomości określone są w ustawie z 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (dalej: Pr. geod.). W świetle zapisów tej ustawy numery porządkowe można nadać wyłącznie budynkom. W przypadku działki niezabudowanej nie ma możliwości nadania takiego numeru. Jeżeli właściciel nieruchomości niezabudowanej wystąpi do organu o jego ustalenie, rozstrzygnięcie sprawy zależy od stanu prawnego tej nieruchomości.
Kto zajmuje się nadawaniem numerów porządkowych nieruchomości?
Ustalanie numerów porządkowych nieruchomości oraz tworzenie i prowadzenie ewidencji ulic, adresów i miejscowości należy do zadań własnych gmin. W ich gestii leży też montaż i utrzymywanie w odpowiednim (zatem zapewniającym przede wszystkim efektywną orientację w terenie) stanie tabliczek z nazwami placów i ulic w miastach oraz w pozostałych miejscowościach położonych w granicach gminy (art. 47a Pr. geod.). Numery budynków określa wójt (burmistrz, prezydent miasta). Czyni to z urzędu albo na wniosek osób zainteresowanych. O ustaleniu takiego numeru wójt zawiadamia właścicieli nieruchomości albo inne podmioty, które są uwidocznione w ewidencji budynków i gruntów, a przy tym władają poszczególnymi nieruchomościami (art. 47a ust. 5 Pr. geod.).
Warto w tym miejscu przytoczyć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 czerwca 2023r. (I OSK 73/23), w którym stwierdzono: : „W miejscowościach o charakterze miast, nadanie numeru porządkowego budynkowi obligatoryjnie przypisuje się do ulicy lub placu, przy którym usytuowany jest ten budynek. Ulica lub plac są natomiast oznaczane przez nazwę. W rezultacie, w mieście nadanie numeru porządkowego budynkowi jest uwarunkowane posiadaniem nazwy urzędowej przez drogę (ulicę/plac), przy której budynek ten jest zlokalizowany. Brak oznaczenia drogi nazwą, wyklucza więc możliwość nadania numeru budynkowi usytuowanemu przy tej drodze.”
Co znajduje się w ewidencji adresów, ulic i miejscowości?
Ewidencja ulic, adresów i miejscowości zawiera m.in. dane adresowe, które określają numery budynków mieszkalnych i innych budynków, które przeznaczone są do czasowego lub stałego przebywania w nich ludzi. Chodzi tu np. o budynki biurowe, wykorzystywane w edukacji, w lecznictwie i opiece medycznej oraz przeznaczone na prowadzenie działalności gospodarczej (art. 47a ust. 4 pkt 5 lit. 2 Pr. geod.). W ewidencji znaleźć można dane nie tylko budynków już wzniesionych, lecz również tych w budowie i dopiero mających być wybudowanymi (tzw. budynki prognozowane do wybudowania, por. art. 47a ust. 4 pkt 5 lit. a Pr. geod.).
Jak napisać wniosek?
Wniosek o nadanie numeru porządkowego swą formą nie odbiega od standardowego podania. Oprócz imienia i nazwiska albo nazwy wnioskodawcy i jego adresu, powinien on zawierać określenie przedmiotu wniosku, czyli dokładne i jasno sformułowane żądanie wnioskodawcy, a także informacje o położeniu budynku w oparciu o dane, które znajdują się w ewidencji gruntów i budynków (art. 47a ust. 6 Pr. geod.). Ustawa nie zawiera żadnych innych wymogów co do treści wniosku. Należy jednak dodać, że wniosek powinien być podpisany.
Ustawa nie nakłada na wnioskodawcę obowiązku wykazania, że jest właścicielem czy też, że posiada inny tytuł prawny do nieruchomości. Nie trzeba również wykazywać, że nieruchomość posiada dostęp do drogi publicznej.
Jakie działania może podjąć organ nadający numery porządkowe nieruchomości?
Po pierwsze, numer porządkowy może nie zostać nadany, jeżeli nieruchomość jest niezabudowana, nie została na niej rozpoczęta żadna budowa ani nie zostało wydane pozwolenie na budowę. Organ nada natomiast numer, jeżeli wniosek dotyczy budynku prognozowanego do wybudowania, który jest ujęty w ewidencji miejscowości ulic i adresów prowadzonej przez gminę. Numery porządkowe budynków, które są dopiero wznoszone (budowa jest rozpoczęta), a przy tym brak ich w ewidencji miejscowości, adresów i ulic, należy ustalić jeszcze zanim rozpocznie się ich użytkowanie (art. 47a ust. 9 Pr. geod.). W takim wypadku organ wzywa wnioskodawcę do przedstawienia kopii mapy zasadniczej, na której wykazany jest budynek w budowie. Można w tym miejscu dodać, że numery porządkowe budynków wybudowanych lub dopiero mających powstać (prognozowanych) na nieruchomościach, które przylegają do ulicy leżącej na granicy gmin lub do tej granicy przyległej, ustalają wspólnie wójtowie właściwych miejscowo gmin. Ustalenia te przybierają formę porozumienia (art. 47a ust. 7 Pr. geod.). Jeśli nie uda się dojść do porozumienia, numery nadaje wojewoda, wydając odpowiednie zarządzenie (art. 47a ust. 8 Pr. geod.).
Tabliczka i mandat
Zarówno właściciele, jak i inne podmioty, które figurują w ewidencji gruntów i budynków, a przy tym władają nieruchomościami zabudowanymi, są ex lege zobowiązani do umieszczenia w widocznym z ulicy miejscu (na frontowej ścianie lub na ogrodzeniu posesji) tabliczki z numerem porządkowym. Termin na zawieszenie tabliczki informacyjnej wynosi 30 dni od otrzymania zawiadomienia o ustaleniu numeru (art. 47b ust. 1 Pr. geod.). Za niedochowanie terminu lub brak tabliczki w ogóle grozi grzywna do 250 zł albo kara nagany (art. 48 ust. 1a Pr. geod.). Mamy zatem do czynienia z wykroczeniem.
Zaskarżanie czynności związanych z nadaniem numeru porządkowego nieruchomości
Nadanie numeru porządkowego nieruchomości nie przybiera formy decyzji administracyjnej. W judykaturze utrwalony jest pogląd, że mamy tu do czynienia z czynnością o charakterze technicznym (wyr. NSA z 1 II 2008 r., I OSK 6/07). Postępowanie jest mocno uproszczone, w założeniu powinno sprowadzać się do oznaczenia budynku w oparciu, m. in. o aktualny stan faktyczny i prawny danej nieruchomości. Pomimo tej uproszczonej formy postępowania, konieczne jest to, by strona miała zapewniony w nim czynny udział. Potwierdza to m.in. orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26.10.2023r. (sygn. akt II OSK 265/21). Sąd stwierdził, że udział w postępowaniu należy do jednej z podstawowych gwarancji procesowych. Wynika on z art. 2 Konstytucji RP, statuującego zasadę demokratycznego państwa prawnego oraz z art. 16 Europejskiego Kodeksu Dobrej Administracji przyjętego przez Parlament Europejski w formie rezolucji w dniu 6 września 2001 r., stanowiącego o prawie każdej jednostki do wysłuchania i złożenia wyjaśnień.
Uproszczona forma działania organu i brak wydania aktu administracyjnego, nie zwalnia również organu z obowiązku przedstawienia uzasadnienia swojego stanowiska (tak np.: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 5 września 2023r., II SA/Wr 288/23).
Należy przy tym zaznaczyć, że wójt nie może działać jako swego rodzaju „zastępca” organów nadzoru budowlanego w sprawach legalizacji bądź dopuszczenia do użytkowania budynku, który ma otrzymać numer (wyr. NSA z 1.02.2008 r., I OSK 6/07).
Skarga do sądu mimo braku decyzji administracyjnej
Organ nadający numer porządkowy, co prawda nie wydaje decyzji administracyjnej, jednak strona postępowania może zaskarżyć jego akt do sądu administracyjnego. Wynika to z art. 3 § 2 pkt 4 ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: u. o p.p.s.a.). Przepis ten umożliwia wniesienie skargi na inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności zaliczane do administracji publicznej, a przy tym dotyczące uprawnień albo obowiązków, które wynikają z obowiązującego prawa. Ratio legis takiego rozszerzenia zakresu kontroli sądów administracyjnych jest objęcie nią działań administracji, które nie są podejmowane w ramach postępowań zapewniających stronom prawo do wnoszenia odwołań lub zażaleń, jednak dotyczą uprawnień i obowiązków obywateli bądź innych podmiotów mających charakter publicznoprawny. Art. 53 § 2 u. o p.p.s.a. stanowi, że jeśli w ustawie nie przewidziano odwołania albo innych środków zaskarżenia, skargę do sądu na czynności lub akty wskazane w art. 3 § 2 pkt 4 u o p.p.s.a. należy wnieść w ciągu trzydziestu dni od dnia, w którym osoba zwracająca się do WSA dowiedziała się o wydaniu aktu albo podjęciu innej czynności.
Uzasadnienie pozwala na weryfikację
Na zakończenie przypomnijmy, że podjęcie czynności związanej z numeracją budynków w danej miejscowości powinno być umotywowane. Brak uzasadnienia stanowiska organu w sytuacji, gdy czynność podlega kontroli sądu administracyjnego sprawia, że czynność ta poniekąd uchyla się spod kontroli sądu. Brak motywów danej czynności uniemożliwia sprawdzenie jej zgodności z prawem. Motywy stanowiska przyjętego przez wójta powinny być, rzecz jasna, znane również stronie.
Działanie organu administracji, co prawda „formalnie” mieszczące się w jego ustalonych przez prawo kompetencjach, jednak arbitralne, wymykające się spod kontroli, nie jest zgodne z prawem (por. art. 2 i 7 Konstytucji). Przewidziana w art. 2 Konstytucji zasada demokratycznego państwa prawnego sprawia, że każdy obywatel ma prawo do poznania podstawy prawnej działalności organu w danych okolicznościach faktycznych (por. np. dotyczący numerów porządkowych wyr. WSA w Krakowie z 23.09.2014 r., III SA/Kr 893/14).
