Obszar oddziaływania inwestycji na środowisko został zdefiniowany w art. 74 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie z 2008 r. (dalej: u.o.ś.). Przepis ten wskazuje m.in., jakie załączniki powinny być złożone wraz z wnioskiem o wydanie decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych realizacji przedsięwzięcia. Określa także, komu przysługuje status strony w procedurze dotyczącej wydania wspomnianej decyzji.
Obszar oddziaływania inwestycji na środowisko w świetle aktualnych przepisów
Podobnie jak mający duże znaczenie dla postępowania w sprawach o wydanie pozwolenia na budowę obszar oddziaływania obiektu, obszar oddziaływania inwestycji na środowisko doczekał się dokładnej definicji ustawowej. Tak jak zostało zaznaczone na wstępie, ustawodawca zdecydował się zamieścić ją w art. 74 ust. 3a u.o.ś.
Stroną w postępowaniu dotyczącym wydania decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych jest nie tylko wnioskodawca. Jest nią także każdy podmiot, któremu przysługuje prawo rzeczowe (a zatem nie tylko prawo własności) do nieruchomości, która znajduje się w obszarze, na który oddziaływać będzie inwestycja (przedsięwzięcie) w wariancie, który proponuje wnioskodawca (art. 74 ust. 3a u.o.ś. ab initio).
Kluczowe dookreślenie
Dokładne ustalenie, czym jest obszar oddziaływania przyszłej inwestycji, np. zakładu przemysłowego albo fermy hodowlanej, jest niezbędne, by ustalić strony postępowania.
Z tego względu art. 74 ust. 2a u.o.ś. wskazuje, by przez obszar ów rozumieć przewidywany teren, na którym realizowane będzie dane przedsięwzięcie, a także obszar leżący w odległości 100 metrów liczonych od granic wspomnianego terenu. Ustawa nie wskazuje jakiegoś specjalnego sposobu wyznaczania tych granic, jednak trzeba uznać, że ustalanie odległości nie zależy od granic działek ewidencyjnych, lecz granic terenu, na którym realizowana będzie inwestycja.
Oprócz tego, do interesującego nas obszaru zaliczyć należy działki, na których w efekcie realizacji, użytkowania albo eksploatacji inwestycji przekroczone byłyby standardy jakości środowiska, lub działki, które znajdują się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia, o ile może ono wprowadzać ograniczenia w zagospodarowaniu danej posesji zgodnie z aktualnym jej przeznaczeniem (art. 74 ust. 3a pkt 1–3 u.o.ś.). W obu przypadkach obszar oddziaływania może przekroczyć wspomniane 100 m od granic terenu realizacji przedsięwzięcia.
De lege lata podstawowym kryterium dla ustalenia omawianego tu obszaru jest wariant przedsięwzięcia, który preferuje wnioskodawca.
Sprawdzenie praw do działek
Wspomniane nieco wyżej prawo rzeczowe do nieruchomości leżącej w obszarze oddziaływania trzeba ustalić w oparciu o wypis z rejestru gruntów albo inny dokument określony w art. 74 ust. 1 pkt 6 u.o.ś. Organ administracji prowadzący postępowanie może oprzeć się także na innych dokumentach przedstawionych przez wnioskodawcę (art. 74 ust. 3b). W u.o.ś. przewidziano także domniemanie, że dane znajdujące się w takich dokumentach odpowiadają rzeczywistości (ibidem). Jest to domniemanie zwykłe (praesumptio iuris tantum), a zatem wzruszalne. Można je obalić przeciwdowodem (np. jeżeli organ – roztropnie oceniając sprawę – powziął wątpliwości co do prawdziwości dokumentu). Taka konstrukcja odpowiada zasadzie ustalania w toku postępowania administracyjnego prawdy obiektywnej (zob. art. 7 k.p.a.). Oprócz tego, doręczenie dokonane na adres określony w oparciu o dokument, o którym mowa w art. 74 ust. 1 pkt 6, należy uznać za skuteczne.
Gdy stan prawny budzi wątpliwości
Nieujawniony albo nieuregulowany (np. brak księgi wieczystej lub zbioru dokumentów) stan prawny gruntów leżących w określonych zgodnie z art. 74 ust. 3a u.o.ś. granicach obszaru oddziaływania przedsięwzięcia nie blokuje ani wszczęcia, ani dalszego prowadzenia postępowania. Nie stoi też na przeszkodzie wydaniu decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych (art. 74 ust. 3f u.o.ś.). Ustawodawca dąży zatem do zapewnienia niezbędnej sprawności i szybkiego przebiegu procedury.
Obszar oddziaływania inwestycji na środowisko w świetle orzecznictwa
W praktyce, dla zrozumienia, czym w świetle aktualnych przepisów jest obszar oddziaływania inwestycji na środowisko, niezbędne jest zwrócenie uwagi na wykładnię prawa dokonywaną przez Wojewódzkie Sądy Administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny. Warto pamiętać, że podobnie jak w SN i sądach apelacyjnych, orzekają w nich szczególnie doświadczeni sędziowie, często będący jednocześnie uczonymi specjalizującymi się w różnych gałęziach prawa.
Ratio legis przepisu
Warto pamiętać, że art. 74 ust. 3a u.o.ś. ma na celu wąskie ujęcie kręgu osób mających status strony postępowania. Temu też służy definicja legalna interesującego nas obszaru. Jest to zatem lex specialis względem art. 28 k.p.a., który krąg stron postępowania administracyjnego zakreśla bardzo szeroko. Zgodnie z tym przepisem, stroną jest każdy, czyjego obowiązku albo interesu prawnego (zatem nie tylko interesu faktycznego) dotyczy postępowanie. Zgodnie z art. 28 k.p.a., status strony ma także ta osoba, która żąda czynności organu (np. składa podanie) ze względu na swój obowiązek albo interes prawny. Łatwo dostrzec, że definicja z u.o.ś., podobnie jak określenie obszaru oddziaływania w art. 3 pkt 20 Prawa budowlanego, jest skonstruowana odmiennie (zob. wyrok WSA w Łodzi z 4 października 2019 r., II SA/Łd 458/19).
Potrzeba kompleksowej wykładni
Podobnie jak w przypadku Prawa budowlanego czy np. ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, wykładnia pojęć zastosowanych w art. 74 ust. 3a u.o.ś., w tym np. słów „zasięg znaczącego oddziaływania”, powinna następować w kontekście pozostałych przepisów u.o.ś. Przemawia za tym wzgląd na integralność tego aktu prawnego, jego funkcję w systemie prawa oraz wyjątkowość regulacji zawartej w art. 74. Warto przypomnieć, że jest ona unormowaniem szczególnym w stosunku do art. 28 k.p.a. Wyjątki nie powinny natomiast być interpretowane rozszerzająco (exceptiones non sunt extendendae), w przeciwnym razie przestałyby być rzeczywistymi wyjątkami (zob. wyrok NSA z 5 kwietnia 2022 r., III OSK 713/21).
