Geodeta może ponieść odpowiedzialność za naruszenie swoich obowiązków, dlatego jest on zobowiązany jest wykonywać swoje czynności z należytą starannością oraz zgodnie z zasadami współczesnej wiedzy technicznej. W razie negatywnego zachowania geodeta ponosi odpowiedzialność cywilną, dyscyplinarną, a niekiedy również karną.
Odpowiedzialność cywilna geodety
Pierwszym rodzajem odpowiedzialności geodety jest cywilna. Polega ona na konsekwencjach finansowych, za naruszenie swoich obowiązków zawodowych. Odpowiedzialność ta jest oparta na art. 471 i następne kodeksu cywilnego. Przesłanki odpowiedzialności cywilnej są następujące:
• Geodeta nie wykona bądź nienależycie wykona swoje zobowiązanie – chodzi na przykład o sytuacje gdy geodeta niewłaściwie wytyczy budynek lub granicę, lub w ogóle nie wykona czynności wytyczenia;
• Inwestor poniesie szkodę wskutek niewłaściwego zachowania geodety. Przez szkodę należy rozumieć wyłącznie straty materialne. Chodzi więc o wszelkie koszty jakie poniesie inwestor w związku z niewłaściwym zachowaniem geodety. Przykładowo mogą być to koszty opracowania dokumentacji zamiennej, koszt wykonania dodatkowych prac budowlanych, itp.;
• Między niewłaściwym działaniem geodety, a szkodą inwestora musi zachodzić tak zwany adekwatny związek przyczynowy. Chodzi o to, że geodeta może odpowiadać tylko za normalne następstwa swoich czynów. Ocena jaki koszt może być zrekompensowany przez geodetę zależy od okoliczności danej sprawy.
Odpowiedzialność geodety obejmować może również utracone korzyści (lucrum cessans). Przykładowo może to być czynsz utracony przez inwestora wskutek tego, że przez błąd geodety przedłużają się prace budowlane.
Jeżeli chodzi o odpowiedzialność cywilną to inwestor powinien najpierw dobrowolnie wezwać geodetę do dobrowolnej zapłaty. W wezwaniu należy precyzyjnie określić termin zapłaty i zagrozić skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego. W wezwaniu należy także dokładnie określić zaniedbania geodety i przedstawić, w jak sposób wyliczono wartość szkody. Jeżeli geodeta nie będzie chciał porozumieć się z inwestorem, to sprawę należy skierować na drogę postępowania sądowego, przed sąd cywilny powszechny.
Odpowiedzialność zawodowa geodety
Kolejny rodzajem odpowiedzialności geodetów jest odpowiedzialność zawodowa. Wynika ona z ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne. Przesłanki tej odpowiedzialności oraz postępowanie dyscyplinarne opisane są w artykułach 46 i następne wyżej wymienionej ustawy. Zgodnie z art. 46 osoba wykonująca samodzielne funkcje w dziedzinie geodezji i kartografii ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, jeżeli wykonuje swoje zadania:
• Z naruszeniem przepisów prawa;
• Nie dochowując należytej staranności;
• Niezgodnie z zasadami współczesnej wiedzy technicznej.
Karami dyscyplinarnymi są:
• Upomnienie;
• Nagana;
• Zawieszenie możliwości wykonywania uprawnień zawodowych na okres od 6 miesięcy do 1 roku.
W razie wymierzenia kary odebrania uprawnień zawodowych, ponowne ich uzyskanie możliwe jest po upływie trzech lat.
Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne określa jakie są prerogatywy wymiaru kary w artykule 46a ust. 3 i 4. Zgodnie z tymi przepisami organ orzekający wymierza karę w granicach określonych w ustawie, uwzględniając stopień szkodliwości czynu, stopień winy, a także cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i dyscyplinujące, które ma osiągnąć w stosunku do ukaranego.
Ponadto przy wymiarze kary uwzględnia się motywy i sposób działania, okoliczności działania i zaniechania, jak również właściwości, warunki osobiste osoby, wobec której toczy się postępowanie dyscyplinarne oraz jej doświadczenie zawodowe.
Karę zawieszenia możliwości wykonywania uprawnień zawodowych można wymierzyć tylko w przypadku rażącego naruszenia przepisów obowiązujących w geodezji i kartografii. Natomiast najsurowsza karę, czyli odebranie uprawnień zawodowych, wymierza się w przypadku, gdy na skutek rażącego naruszenia przepisów nastąpiło zagrożenia dla zdrowia, życia lub mienia o dużej wartości (art. 46a ust.6).
Jak z tego wynika, aby orzec wobec geodety karę odebrania uprawnień zawodowych muszą być spełnione dwie przesłanki:
• Geodeta musi się dopuścić rażącego naruszenia przepisów;
• Naruszenie to musi spowodować zagrożenie dla zdrowia, życia lub mienia o dużej wartości.
Postępowanie dyscyplinarne może być wszczęte najpóźniej w ciągu trzech lat od chwili popełnienia czynu. Jeżeli czyn geodety stanowi przestępstwo, to przedawnienie dyscyplinarne nie następuje wcześniej niż przedawnienie przewidziane w kodeksie karnym. Kara może być wymierzona geodecie maksymalnie w ciągu pięciu lat od czasu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego. Postępowanie dyscyplinarne wszczynane jest na wniosek rzecznika dyscyplinarnego. Pełni on funkcję oskarżyciela w postępowaniu.
Do zadań rzecznika dyscyplinarnego należą w szczególności:
• prowadzenie postępowania wyjaśniającego;
• składanie wniosków o ukaranie;
• udział w postępowaniu dyscyplinarnym w charakterze strony.
Rzecznik dyscyplinarny wszczyna postępowanie wyjaśniające, na wniosek wojewódzkiego inspektora nadzoru geodezyjnego i kartograficznego albo Głównego Geodety Kraju.
Jak z tego wynika rzecznik dyscyplinarny jest jedynym podmiotem, który może zainicjować postępowanie. Jeżeli więc inwestor chciałby pociągnąć geodetę do odpowiedzialności zawodowej to musiałby się najpierw zwrócić do wojewódzkiego inspektora lub Głównego Geodety Kraju. Następnie, w razie uznania racji inwestora, te podmioty mogłyby skierować do rzecznika dyscyplinarnego wniosek o rozpoczęcie postępowania dyscyplinarnego.
O wszczęciu postępowania dyscyplinarnego rzecznik dyscyplinarny zawiadamia osobę wykonującą samodzielne funkcje w dziedzinie geodezji i kartografii, której ono dotyczy (art. 46e ust. 2) – czyli geodetę, który popełnił błąd.
Postępowanie dyscyplinarne
Pierwszym etapem postępowania jest postępowanie wyjaśniające. Ma ono na celu ustalenie, czy w sprawie zachodzi prawdopodobieństwo popełnienia błędu przez geodetę i tym samym – czy zachodzą podstawy do opracowania wniosku o ukaranie. Jeżeli zebrany materiał dowodowy nie daje podstaw do sporządzenia wniosku o ukaranie, rzecznik dyscyplinarny wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania wyjaśniającego. Informacja o umorzeniu jest przesyłana do osoby wykonującej samodzielne funkcje w dziedzinie geodezji i kartografii, której dotyczy sprawa. Potwierdzenie okoliczności wskazujących na błąd geodety stanowi z kolei podstawę do sformułowania wniosku o ukaranie.
Postępowanie dyscyplinarne prowadzone jest w dwóch instancjach. W pierwszej instancji orzekają wojewódzkie komisje dyscyplinarne ( art. 46g ust 1). W drugiej instancji orzeka Odwoławcza Komisja Dyscyplinarna działająca przy Głównym Geodecie Kraju. Sprawy rozpoznaje ta komisja, na której obszarze działania popełniono czyn uzasadniający odpowiedzialność dyscyplinarną. Członków wojewódzkiej komisji dyscyplinarnej powołuje wojewoda na wniosek wojewódzkiego inspektora nadzoru geodezyjnego i kartograficznego. Z kolei członków Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej powołuje Główny Geodeta Kraju. Kadencja członków komisji wynosi cztery lata.
Od orzeczenia wojewódzkiej komisji dyscyplinarnej strony mają prawo wniesienia odwołania. W odwołaniu można zaskarżyć całość orzeczenia lub jego część. Odwołanie wnosi się do Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej za pośrednictwem wojewódzkiej komisji dyscyplinarnej, która wydała zaskarżone orzeczenie. Można to uczynić w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia wraz z uzasadnieniem (art. 46n).
Od orzeczeń Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej stronom służy odwołanie do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Do rozpoznania odwołania stosuje się przepisy ustawy Kodeks postępowania cywilnego o apelacji. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej, w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia wraz z uzasadnieniem.
Możliwe jest sprawdzenie, czy dany geodeta był karany dyscyplinarnie. W tym celu należy przejrzeć zapisy centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia zawodowe. Rejestr ten prowadzi Główny Urząd Geodezji i Kartografii i jest on dostępny na stronie internetowej Danepubliczne.gov.pl
Dane o ukaraniu dyscyplinarnym są przesyłane do Głównego Geodety Kraju przez komisje dyscyplinarne oraz sądy. Informacje te są przesyłane niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Prawomocne orzeczenie o ukaraniu stanowi podstawę wpisu odpowiedniej wzmianki w centralnym rejestrze osób posiadających uprawnienia zawodowe albo wykreślenia ukaranego z tego rejestru.
Po pewnym czasie kara dyscyplinarna ulega zatarciu. Stanowi o tym art. 46r ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne. Zgodnie z tym przepisem okresy zatarcia są następujące:
• 2 lata od uprawomocnienia się orzeczenia – co do wszystkich kar, poza karą odebrania uprawnień zawodowych;
• 5 lat od uprawomocnienia się orzeczenia – co do kary dyscyplinarnej odebrania uprawnień zawodowych.
Na skutek zatarcia, karę uważa się za niebyłą i wzmiankę o niej wykreśla się z centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia zawodowe.
Koszty postępowania dyscyplinarnego
Koszty postępowania dyscyplinarnego stanowią wydatki poniesione w związku z tym postępowaniem. W razie ukarania koszty postępowania dyscyplinarnego ponosi obwiniony. W pozostałych przypadkach koszty postępowania przed wojewódzką komisją dyscyplinarną pokrywa właściwy wojewoda, a koszty postępowania przed Odwoławczą Komisją Dyscyplinarną – Główny Geodeta Kraju. Wpływy z tytułu zwrotu kosztów postępowania dyscyplinarnego stanowią dochód budżetu państwa (art. 46u).
Ustawa prawo geodezyjne i kartograficzne nie zawiera kompleksowej regulacji postępowania dyscyplinarnego. W kwestiach nie unormowanych w tej ustawie, odsyła się do przepisów kodeksu postępowania karnego. Oznacza to, że wszelkie czynności, o których nie ma mowy w ustawie, należy wykonywać zgodnie z zapisami kodeksu postępowania karnego (k.p.k.). W postępowaniu dyscyplinarnym nie stosuje się tylko tych przepisów k.p.k., które dotyczą oskarżyciela prywatnego, powoda cywilnego, przedstawiciela społecznego, postępowania przygotowawczego oraz środków przymusu, z wyjątkiem przepisów o karze pieniężnej.
Wykonywanie samodzielnych funkcji w geodezji
Omawianej odpowiedzialności podlegają wyłącznie geodeci wykonujący samodzielne funkcje w dziedzinie geodezji i kartografii. Co rozumieć przez ten termin określa art. 42 ust. 2 ustawy. Zgodnie z tym przepisem, przez wykonywanie samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii rozumie się:
• kierowanie pracami geodezyjnymi i kartograficznymi, podlegającymi zgłoszeniu do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, oraz sprawowanie nad nimi bezpośredniego nadzoru;
• wykonywanie czynności rzeczoznawcy z zakresu prac geodezyjnych i kartograficznych, podlegających zgłoszeniu do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego;
• pełnienie funkcji inspektora nadzoru z zakresu geodezji i kartografii;
• wykonywanie czynności technicznych i administracyjnych związanych z rozgraniczaniem nieruchomości;
• wykonywanie prac geodezyjnych i kartograficznych niezbędnych do dokonywania wpisów w księgach wieczystych oraz prac, w wyniku których mogłoby nastąpić zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego.
Jak z tego wynika, odpowiedzialności zawodowej nie ponoszą:
• geodeci, którzy nie uzyskali uprawnień zawodowych;
• geodeci, posiadający uprawnienia, ale nie wykonujący samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii.
W praktyce odpowiedzialności zawodowej podlegają więc:
• geodeci z uprawnieniami, kierujący pracami podlegającymi zgłoszeniu do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, bądź sprawujący nad tymi pracami bezpośredni nadzór. Osoba ta jest wymieniona w pkt. 6 „Zgłoszenia pracy geodezyjnej”;
• rzeczoznawcy z zakresu prac geodezyjnych i kartograficznych, podlegający zgłoszeniu do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego – ten krąg osób jest niejasny. Rzeczoznawcy to nie są bowiem biegli sądowi z zakresu geodezji i kartografii. Potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w warszawie w wyroku z dnia 14 stycznia 2009r. (IV SA/Wa 1776/08), stwierdzając, że biegły sądowy nie pełni samodzielnej funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii;
• wszelkie osoby, które zajmują stanowiska inspektorów nadzoru z zakresu geodezji i kartografii, w tym w administracji rządowej i samorządowej;
• osoby, wykonujące czynności techniczne i administracyjne związane z rozgraniczaniem nieruchomości. Do tej grupy należeć będzie np.: geodeta gminny.
• osoby, wykonujące prace geodezyjne i kartograficzne, niezbędne do dokonywania wpisów w księgach wieczystych, a także prace w wyniku których mogłoby nastąpić zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego – ta grupa podmiotów również jest niejasna.
Z kolei nie ponoszą odpowiedzialności zawodowej, między innymi następujące podmioty (jako nie pełniące samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii):
• starosta, wójt gminy;
• geodeta powiatowy;
• geodeta gminny – wyjątkiem jest sytuacja, gdy ten podmiot wykonuje czynności techniczne i administracyjne związane z rozgraniczeniem nieruchomości;
• kierownik ośrodka dokumentacji oraz inspektor kontroli w tym ośrodku – co do tego ostatniego podmiotu, to wynika to z faktu, że inspektor kontroli nie pełni samodzielnej funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii;
• wykonawca prac geodezyjnych i kartograficznych – zgodnie bowiem z art. 11 ustawy, podmiotem uprawnionym do wykonywania tych prac jest wyłącznie podmiot wykonujący działalność gospodarczą, a nie geodeta posiadający uprawnienia.
Odpowiedzialność karna geodety
Możliwe są również sytuacje, że geodeta ponosić będzie odpowiedzialność karną. Czyny karalne, związane z wykonywaniem czynności z zakresu geodezji i kartografii, zostały określone w rozdziale 9 ustawy. Karalne jest:
• nie przekazanie materiałów powstałych w wyniku prac geodezyjnych lub kartograficznych lub informacji o tych materiałach do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego
• niszczenie, uszkadzanie, przemieszczanie znaków geodezyjnych, grawimetrycznych lub magnetycznych oraz urządzeń zabezpieczających te znaki oraz budowle triangulacyjne a także brak powiadamiania właściwych organów o zniszczeniu, uszkodzeniu lub przemieszczeniu powyższych urządzeń
• wykonywanie samodzielnych funkcji w dziedzinie geodezji i kartografii bez wymaganych uprawnień zawodowych
Karą za powyższe czyny jest kara grzywny. Karalne jest również wykorzystywanie materiałów zasobu bez wymaganej licencji lub niezgodnie z warunkami licencji oraz udostępnianie ich wbrew postanowieniom licencji osobom trzecim. Za ten czyn kara jest pieniężna i wynosi dziesięciokrotność opłaty za udostepnienie tych materiałów . Wymierza ją Główny Geodeta Kraju lub wojewódzki inspektor nadzoru geodezyjnego i kartograficznego, w zależności od tego jakiego zasobu dotyczy naruszenie. Kara jest wymierzana w drodze decyzji administracyjnej. Służy od niej odwołanie, a następnie skarga do sądu administracyjnego.
Podsumowanie
Geodeta zobowiązany jest wykonywać swoje czynności z należytą starannością i zgodnie z przepisami oraz aktualną wiedzą techniczną. Naruszenie przez geodetę tych obowiązków może rodzić jego odpowiedzialność cywilną, zawodową oraz karną. Odpowiedzialność cywilna to najczęściej odpowiedzialność wobec inwestora, który zlecił geodecie wytyczenie budynku. Inwestor może domagać się zwrotu wszystkich kosztów oraz utraconych korzyści, o ile pozostają one w normalnym związku przyczynowo skutkowym z uchybieniem geodety. Inwestor, który chce dochodzić swoich praw powinien najpierw wezwać geodetę do dobrowolnej zapłaty a następnie skierować sprawę do sądu. Odpowiedzialność zawodowa może w grę wchodzić łącznie z odpowiedzialnością cywilną i karną. Najsurowszą karą jest pozbawienie uprawnień do wykonywania czynności geodezyjno-kartograficznych. Z kolei odpowiedzialność karna polega na obowiązku zapłacenia kary pieniężnej bądź grzywny.
Jesteśmy renomowaną kancelarią prawniczą, specjalizującą się w prawie budowlanym. Nasz doświadczony zespół prawników oferuje kompleksowe usługi prawne, w tym analizę umów, reprezentację klientów przed sądami oraz porady prawne w zakresie przepisów budowlanych. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać profesjonalną opiekę prawną.
