Pomimo coraz lepszych warunków BHP w zakładach pracy nadal liczba wypadków przy pracy jest bardzo duża, według danych GUS w 2013 roku poszkodowanych w wypadkach było 88267 osób w tym w budownictwie 6712 osób. Według tych samych danych w pierwszym półroczu 2014 ogółem poszkodowanych było 39028 w tym w budownictwie 2676 osób. Jak widać wypadki przy pracy zdarzają się często stąd problematyka związana z tym zagadnieniem jest stale aktualna.
Wypadek przy pracy – definicja
Regulacje dotyczące wypadku przy pracy znajdują się w ustawie z dn. 30 października 2002 o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DZ.U. nr 167 z 2009r., poz.1322). Zgodnie z art. 3 ust.1 powyższej ustawy za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą :
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Określone zdarzenie może być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy jedynie wówczas gdy spełnia wszystkie warunki podane w powyższej definicji czyli:
- musi to być zdarzenie nagłe;
- wywołane przyczyną zewnętrzną;
- powodujące uraz lub śmierć;
- które nastąpiło w związku z pracą.
Omawiana ustawa określa kiedy mamy do czynienia z wypadkiem śmiertelnym. Zgodnie z art.3 ust.4 śmiertelny wypadek przy pracy to taki wypadek w wyniku którego nastąpiła śmierć poszkodowanego w okresie 6 miesięcy od zdarzenia.
Z kolei za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia naruszający podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.
Ostatnia istotna definicja to pojęcie wypadku zbiorowego. Jest to taki wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby ( art.3 ust.6)
Wypadek – nagłe zdarzenie
Tak jak wskazano wyżej, pierwszym warunkiem uznania określonego zdarzenia za wypadek przy pracy jest jego nagłość. Jak rozumieć pojęcie nagłość, wynika z orzecznictwa sądowego. Najważniejszy jest tu wyrok Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z dn. 19 września 1958r. (nr. IR III140/58). W wyroku tym przyjęto, że zdarzenie nagłe to takie którego czas trwania nie przekracza jednej dniówki roboczej. Nagłe zdarzenie to więc trwający kilka sekund wybuch pieca jak i wielogodzinne oddziaływanie na pracownika czadu wydobywającego się z pieca.
Pojęcie „nagłość” należy odnosić wyłącznie do czasu oddziaływania niebezpiecznego czynnika na organizm człowieka. Skutki takiego oddziaływania mogą natomiast ujawnić się albo od razu albo po pewnym czasie, nawet po kilku dniach czy tygodniach.
Wypadek – przyczyna zewnętrzna
Drugim warunkiem uznania określonego zdarzenia za wypadek przy pracy jest to, by zostało wywołane przyczyną zewnętrzną. Przyczyna zewnętrzna występuje wówczas gdy do urazu lub śmierci dochodzi w wyniku oddziaływania na człowieka czynnika występującego poza nim. Nie jest więc wypadkiem przy pracy uraz, który spowodowany został przez czynnik występujący wyłącznie w organizmie poszkodowanego. Jako przykłady urazu spowodowanego przyczyną zewnętrzną można podać na przykład uraz w skutek upadku spowodowanego atakiem epilepsji albo stres pracownika związany z zimową pogodą w czasie przejazdu do pracy w grudniu i doprowadzający do zawału serca (tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dn. 9 luty 2005r, III UK 192/04 OSNP 2005/17/276). Przyczyna zewnętrzna nie musi być związana wyłącznie z działaniem sił przyrody, narzędzi, maszyn czy urządzeń. Może nią być każdy czynnik zewnętrzny mogący prowadzić do wypadku w tym również czynności wykonywane przez poszkodowanego. Za przyczynę zewnętrzna uważa się na przykład wysiłek fizyczny związany z przenoszeniem ciężarów, także wtedy gdy ładunek nie przekracza dopuszczalnych norm dźwigania. Przyczyna zewnętrzna jako przyczyna wypadku przy pracy nie musi występować samodzielnie. Możliwy jest więc zbieg przyczyny zewnętrznej i przyczyn wewnętrznych. Jeżeli czynnik zewnętrzny doprowadził do uaktywnienia się przyczyny wewnętrznej mamy do czynienia z wypadkiem przy pracy. Jako przykład powołać można perforacje wrzodu żołądka pod wpływem wysiłku fizycznego. Nie ma również znaczenia procentowy udział obu przyczyn na powstanie urazu.
Wyjaśnienie dwóch pozostałych warunków koniecznych do uznania wypadku przy pracy (skutek w postaci urazu lub śmierci i związek zdarzenia z pracą) zamieszczamy w drugiej części artykułu : Wypadek przy pracy cz. II
Zobacz także: Wypadek przy pracy – obowiązki pracodawcy cz. I i Wypadek przy pracy — obowiązki pracodawcy cz. II
