Wiele osób zapewne zastanawia się, czy na obszarze Natura 2000 można realizować inwestycje. Natura 2000 jest to bowiem krajowa forma ochrony przyrody, która została wprowadzona w 2004 roku jako jeden z obowiązków związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Obszary Natura 2000 wchodzą w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Sieć ta utworzona została na podstawie dwóch dyrektyw unijnych, których przepisy zostały przeniesione do prawa polskiego. Regulacje w tym zakresie znajdują się w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody.
Spis treści:
Realizacja
Co oznacza „znacząco negatywne oddziaływanie“?
Ocena oddziaływania na środowisko
Termin ważności zezwolenia
Działalność nie podlegająca ograniczeniom na tym terenie
Bez wymaganych zgód
Podsumowanie
Realizacja inwestycji na obszarze Natura 2000
Co do zasady, na obszarach Natura 2000 można realizować inwestycje. Pewnego ograniczenia doznają jedynie projekty, których realizacja może mieć szkodliwy wpływ na przyrodę. Tego typu inwestycje wymagają przeprowadzenia uprzedniej oceny środowiskowej.
Bezwzględnie zakazane są jedynie takie działania, które mogą znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony przyrody tego obszaru. Wynika to z art. 33 ustawy o ochronie przyrody. Przepis ten przykładowo określa zakazane rodzaje działań, i tak:
Zabrania się podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony tego obszaru, w tym w szczególności:
- pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub;
- wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub;
- pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.
Powyższy katalog zakazanych działań ma charakter otwarty. W praktyce należy więc oceniać także inne działania niż wymienione wprost w ustawie pod kątem zagrożeń dla ochrony przyrody. Wystarczy wystąpienie chociaż jednego z wyżej wymienionych skutków dla uznania, że ma miejsce negatywne oddziaływanie na ten obszar.
Składa się on bowiem z dwóch typów terenu:
- Obszarów specjalnej ochrony ptaków (tzw. obszary ptasie);
- Terenów ochrony siedlisk (tzw. obszary siedliskowe) – na których ochronie podlegają siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt.
Aktualnie w Polsce sieć Natura 2000 zajmuje prawie 20% powierzchni lądowej. Głównymi organami w zarządzaniu siecią są Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska oraz regionalni dyrektorzy ochrony środowiska. Informacje na temat poszczególnych obszarów Natura 2000 są powszechnie dostępne. Dane na ten temat można uzyskać poprzez stronę internetową http://natura2000.gdos.gov.pl/
Co oznacza „znacząco negatywne oddziaływanie“?
Omawiany przepis zakazuje realizacji działań, które mogą znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony tego obszaru. Pojęcie znaczącego negatywnego oddziaływania nie zostało zdefiniowane w przepisach. Jest to zatem tak zwany zwrot nieostry, któremu można przypisać znaczenie inne w każdej konkretnej sytuacji. Stąd na organie prowadzącym postępowanie ciąży obowiązek precyzyjnego wskazania czym kierował się w tym zakresie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku 3.04.2014 r., IV SA/Wa 165/14 stwierdził: "Przepis art. 33 ust.1u.o.p., mówiąc o /negatywnym oddziaływaniu na cele ochrony Natura 2000, nie mówi o jakimkolwiek oddziaływaniu lecz jedynie o znaczących negatywnych oddziaływaniach na środowisko. Oznacza to, że nie wszystkie negatywne oddziaływania będą uniemożliwiały realizację przedsięwzięcia, ale tylko te, których skala, stopień i charakter oddziaływania będzie uznana za znaczącą. Ponadto zawarte w tej normie sformułowanie "znaczące negatywne oddziaływanie" jako nieostre, sprawia, że w każdej sytuacji dokonywania takiej oceny organ administracji prowadzący postępowanie powinien precyzyjnie wskazać te przesłanki."
Ocena oddziaływania inwestycji na obszarze Natura 2000 na środowisko
Niektóre inwestycje mogą znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, ale nie są bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru. Wówczas wymagają one przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Odbywa się to na zasadach określonych w ustawie z 3 października 2008r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
W świetle tej ustawy wyróżnić można 2 rodzaje ocen. Pierwsza to ocena oddziaływania na środowisko, która dokonywana jest, gdy dane przedsięwzięcie należy do przedsięwzięć kwalifikowanych ( 1 lub 2 grupa). Druga ocena dokonywana jest w trybie art. 96 i następne i dotyczy przedsięwzięć niekwalifikowanych.
Należy przy tym zaznaczyć, że dokonanie oceny wpływu inwestycji na ten obszar dotyczy przedsięwzięć znajdujących się w granicach tego obszaru i poza jego granicami. W tym ostatnim wypadku ocena jest dokonywana wtedy, gdy realizacja inwestycji może wpływać na stan cenionych siedlisk lub gatunków priorytetowych. W związku z tym praktycznie w każdej sprawie należy przeprowadzić analizę czy wymagane jest przeprowadzenie oceny oddziaływania na obszar Natura 2000. Nie zawsze taka ocena będzie wymagana, ale organ musi w uzasadnieniu decyzji wykazać, że dokonywał rozważań w tym zakresie.
Ustawa o ochronie przyrody wprowadza wyjątki od zakazu realizowania na tych obszarach przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na te obszary. Wynika to z art. 34:
1. Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska, a na obszarach morskich – dyrektor właściwego urzędu morskiego, może zezwolić na realizację planu lub działań, mogących znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 lub obszary znajdujące się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 3 pkt 1, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci tych obszarów.
2. W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków priorytetowych, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie w celu:
- ochrony zdrowia i życia ludzi;
- zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego;
- uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego;
- wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.
W praktyce więc postępowanie administracyjne przebiega w następujący sposób:
- Najpierw organy administracji sprawdzają czy zachodzą przesłanki z art. 33;
- W przypadku stwierdzenia znaczącego negatywnego oddziaływania sprawdzane jest czy nie zachodzą przesłanki z art. 34 wyłączające zakaz realizacji inwestycji;
- W razie stwierdzenia przesłanek z art. 34, zamiast uzyskania decyzji środowiskowej wydaje się zezwolenie na realizację planu lub działań.
W art. 34 przewidzianych jest kilka przesłanek udzielenia zgody na realizacje inwestycji mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. Przesłankami tymi są:
- Nadrzędny interes publiczny, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym – pojęcia te nie mają precyzyjnie określonego znaczenia. Oznacza to, że w każdej sprawie mogą być rozumiane w sposób różny. Nie każdy interes publiczny należy do przesłanek z art. 34. Istotne jest również to, że - jak stwierdził Sąd Najwyższy - w państwie prawa nie ma nadrzędności interesu ogólnego nad indywidualnym;
- Brak rozwiązań alternatywnych - ta przesłanka musi być rozumiana szeroko. Organ powinien przede wszystkim ustalić czy dana inwestycja nie może być realizowana poza obszarem Natura 2000.
Termin ważności zezwolenia
W razie udzielenia zezwolenia obligatoryjne staje się przeprowadzenie postępowania kompensacyjnego. Jego zakres, miejsce, termin i sposób wykonania określa RDOŚ, lub na obszarach morskich dyrektor właściwego urzędu morskiego. Koszty kompensacji ponosi inwestor.
Ustawa nie określa terminu ważności zezwolenia na realizację inwestycji. Oznacza to, że może ono być realizowane nawet po upływie stosunkowo długiego czasu, gdy warunki przyrodnicze mogą już ulec zmianie. Powszechnie przyjmuje się, że jest to niedopatrzenie ze strony ustawodawcy. Z braku upoważnienia ustawowego organy administracji nie mogą określać terminu ważności zezwolenia.
Działalność nie podlegająca ograniczeniom na tym terenie
Pewne rodzaje działalności nie podlegają żadnym ograniczeniom na terenie tego obszaru. Jest to działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu, działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb, jeżeli nie oddziałuje znacząco negatywnie na ten obszar.
Realizacja inwestycji na obszarze Natura 2000 bez wymaganych zgód
Jeżeli inwestycja zostanie zrealizowana na obszarze Natura 2000 z naruszeniem wymogów określonych w art. 34 ustawy o ochronie przyrody lub bez uzgodnienia lub bez decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, to RODŚ wszczyna w tej sprawie postępowanie. W jego efekcie wydawana jest decyzja, w której prace są wstrzymywane lub nakazywane jest podjęcie działań zapobiegawczych lub naprawczych. (zobacz art. Przestępstwa przeciwko środowisku w procesie budowlanym)
Należy zauważyć, że dokumenty planistyczne obejmujące ten obszar podlegają konieczności uzgodnienia z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Uzgodnieniom podlegają projekty studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego czy planów zagospodarowania przestrzennego województw. W razie odmowy uzgodnienia przysługuje zażalenie . Może je wnieść ten podmiot, który opracowuje dany plan (w przypadku MPZP jest to gmina).
Podsumowanie
Obszar Natura 2000 to jedna z form ochrony przyrody. Co do zasady jest możliwe realizowanie inwestycji na tym terenie. Zakaz realizowania dotyczy wyłącznie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na te obszary. Ustawa równocześnie dopuszcza wyjątki tym zakresie podyktowane ochroną zdrowie i życia ludzi czy bezpieczeństwem powszechnym. Dokumenty planistyczne dotyczące tego obszaru podlegają uzgodnieniom z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska.
Jesteśmy zespołem prawników specjalizujących się w prawie budowlanym. Oferujemy usługi konsultacyjne, które obejmują analizę dokumentacji, doradztwo przy uzyskiwaniu pozwoleń oraz reprezentację przed organami administracyjnymi. Skontaktuj się z nami i skorzystaj z naszego profesjonalnego doradztwa.
