Przedawnienie roszczeń to jedna z podstawowych zasad prawa cywilnego. Wynika ona z art. 117 § 1 kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Przedawnienie roszczenia nie oznacza jego wygaśnięcia, tylko powoduje, że ma ono charakter roszczenia tzw. naturalnego. Po upływie okresu przedawnienia dłużnik może odmówić jego zaspokojenia, a wierzyciel nie może skutecznie przymusowo dochodzić jego zaspokojenia.
Jakie są rodzaje przedawnień
Kodeks cywilny wprowadza dwie grupy terminów przedawnienia: ogólne i szczególne. Ogólne terminy przedawnienia należy traktować jako zasada. Wskazane są one w art. 118 k.c.
Zgodnie z tym przepisem przedawnienia ogólne trwają:
- 3 lata - dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej;
- 10 lat - dla wszystkich pozostałych roszczeń.
Szczególne terminy przedawnienia wynikają natomiast z przepisów regulujących poszczególne stosunki prawne. Jeżeli jakiś przepis wprowadza szczególny termin przedawnienia to wyłącza to termin ogólny z art. 118 k.c. Szczególne terminy przedawnienia przewidują przepisy odnoszące się do poszczególnych umów np. umowy o dzieło, umowy najmu, itp.
Przedawnienia roszczeń w umowie o roboty budowlane
Umowa o roboty budowlane jest uregulowana w przepisach art. 647 i następne kodeksu cywilnego. W przepisach tych nie określono w sposób szczegółowy zagadnień przedawnienia roszczeń wynikających z tej umowy. O przedawnieniu mówi art. 656 §1, który do umowy o roboty budowlane nakazuje stosować przepisy o umowie o dzieło. Odesłanie to dotyczy następujących zagadnień:
- Skutków opóźnienia się przez wykonawcę z rozpoczęciem robót lub z wykończeniem obiektu;
- Wykonywanie przez wykonawcę robót w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową;
- Rękojmi za wady wykonanego obiektu;
- Uprawnia inwestora do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu.
Regulacja art. 656 §1 wprowadza wątpliwość czy do przedawnienia roszczeń wynikających z umowy o roboty budowlane należy stosować ogólne terminy przedawnienia czy szczególne terminy przedawnienia dotyczące umowy o dzieło.
Odpowiedź na tą wątpliwość rodzi bardzo poważne skutki. Ogólne terminy przedawnienia wynoszą bowiem 3 lub 10 lat. Natomiast roszczenia z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2-óch lat.
Powyższą wątpliwość rozstrzygnęła uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002r. (sygn. III CZP 63/01). Zgodnie z tą uchwałą roszczenia wynikające z umowy o roboty budowlane przedawniają się w terminach określonych w art. 118 k.c. Do umów o roboty budowlane należy więc stosować ogólne terminy przedawnienia.
Powyższe oznacza, że roszczenia z umowy o roboty budowlane przedawniają się z upływem 3 lub 10 lat. Możliwe są sytuacje, że roszczenia inwestora i wykonawcy będą się przedawniać w różnych terminach mimo, iż dotyczą jednej umowy. Nastąpi to wtedy, gdy wykonawca jest przedsiębiorcą i zawodowo zajmuje się budową obiektów budowlanych, a inwestor nie prowadzi działalności gospodarczej w tym zakresie.
Wówczas roszczenie wykonawcy wobec inwestora przedawnia się po upływie 3ch lat. Natomiast roszczenie inwestora wobec wykonawcy przedawnia się po upływie aż 10 lat. Oczywiście możliwe są też sytuacje, gdy roszczenia wykonawcy inwestora ulegają przedawnieniu w tym samym okresie, z reguły 3 letnim. Rzadko bowiem zachodzi sytuacja by wykonawca realizował prace poza zakresem swojej działalności gospodarczej.
Zawieszenie biegu przedawnienia roszczeń
Zawieszenie biegu przedawnienia jest szczególną sytuacją powodującą, że termin przedawnienia nie biegnie. Skutek taki występuje gdy powstaną okoliczności utrudniające bądź uniemożliwiające dochodzenie roszczeń.
Przepisy prawne wymieniają 3 grupy sytuacji, które prowadzą do zawieszenia biegu przedawnienia:
- Co do roszczeń przysługujących dzieciom przeciwko rodzicom – bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu przez cały czas trwania władzy rodzicielskiej;
- Roszczenia, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym kuratelę lub opiekę. Zawieszenie trwa przez czas trwania opieki lub kurateli;
- Roszczenia przysługujące jednemu małżonkowi przeciwko drugiemu. Zawieszenie trwa przez okres małżeństwa.
Zawieszenie biegu przedawnienia może powodować również siła wyższa czyli zdarzenie zewnętrzne, któremu nie można zapobiec. Przykładem takiej sytuacji jest na przykład wojna czy działanie sił przyrody np. powódź.
W każdym przypadku po ustaniu okoliczności uzasadniającej zawieszenie, przedawnienie biegnie w dalszym ciągu. Wyjaśniając to na przykładzie:
1 lutego 2009r. strony dokonały odbioru robót budowlanych. Od tej daty biegną więc okresy przedawnienia roszczeń. 1 lipca 2009r. dochodzi do powodzi. Powódź trwa miesiąc. Dla biegu przedawnienia roszczeń te okoliczności powodują następujące skutki: od dnia 1 lutego do dnia 1 lipca mija 5 miesięcy okresu przedawnienia. W okresie od 1 do 31 lipca przedawnienie nie biegnie. Od 1 sierpnia (po ustaniu powodzi) przedawnienie biegnie dalej, czyli rozpoczyna się 6 miesiąc przedawnienia.
Należy podkreślić, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sadowym, bieg przedawnienia nie jest zawieszony na czas takich zdarzeń jak długotrwała choroba czy pobyt za granicą.
Zawieszenie biegu przedawnienia a przerwanie biegu przedawnienia
Zawieszenie biegu przedawnienia należy odróżnić od przerwania biegu przedawnienia. Przerwanie biegu przedawnienia powoduje, że termin przedawnienia nie biegnie, a potem rozpoczyna się od nowa. Skutek ten wywołują czynności dokonywane przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju. Czynności te muszą być przedsięwzięte bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Przykłady takich działań to:
- Złożenie pozwu do sądu – przerwanie przedawnienia następuje w dniu wniesienia pozwu;
- Zawezwanie do próby ugodowej – przerwanie także następuje w dniu wniesienia wniosku do sądu;
- Skierowanie roszczenia do egzekucji komorniczej;
- Wszczęcie mediacji.
Uznanie roszczenia
Przerwanie przedawnienia następuje także gdy dłużnik uznaje skierowane przeciwko niemu roszczenie. Uznanie roszczenia to sytuacja w której dłużnik potwierdza, że jest zobowiązany do świadczenia. Uznanie może być dokonane w dowolnej formie. Za takie działanie traktuje się na przykład wykonanie części świadczenia, założenie prośby o odroczenie terminu płatności i itp.
Nie przerywa biegu przedawnienia samo wezwanie dłużnika do zapłaty czy na przykład zgłoszenie reklamacji. Nie są to bowiem czynności dokonywane przed sądem lub innym uprawnionym organem.
Jeżeli chcemy zapobiec przedawnieniu roszczenia to najprościej jest skierować do sądu wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Wniosek taki należy bowiem opłacić stosunkowo niską opłatą sądową w kwocie 40zł. Ponadto we wniosku nie ma konieczności powoływania wszystkich dowodów. Jest to prostsze niż skierowanie pozwu do sądu, który wymaga uiszczenia opłaty w wysokości aż 5% wartości przedmiotu sporu. Ponadto w pozwie należy powołać wszystkie twierdzenia i dowody na ich poparcie.
Podsumowanie
Przedawnienie roszczeń to instytucja, która ma na celu zapobiec długotrwałej niepewności w sytuacji dłużnika. Po upływie przedawnienia dłużnik może nie spełnić świadczenia, na przykład odmówić zapłaty, a wierzyciel nie może żądać przymusowo świadczenia (na przykład nie może skutecznie skierować sprawy do sądu). Roszczenia z umowy o roboty budowane przedawniają się z upływem 3 lub 10 lat. Aby zapobiec przedawnieniu najlepiej jest skierować do sądu wniosek o zawezwanie próby ugodowej.
