Dopuszczalny poziom hałasu i jednoczesna ochrona przed nim to zagadnienia bardzo istotne dla każdego właściciela nieruchomości. Decyduje on bowiem o komforcie zamieszkania oraz o zdrowiu psychicznym i fizycznym. Regulacje z tym związane ujęte są przede wszystkim w ustawie Prawo ochrony środowiska, rozporządzeniach wykonawczych oraz w ustawodawstwie unijnym. Głównym założeniem tych regulacji jest to, by dany obszar był klasyfikowany jednolicie pod kątem poziomu hałasu, zaś przekroczenia dopuszczalnych norm spotykały się z odpowiednimi konsekwencjami administracyjnymi.
Spis treści:
Ochrona
Co ma wpływ?
Wskaźniki
Klasyfikacja terenu przez organy administracji
Przekroczenie
Ochrona przed hałasem i jego dopuszczalne poziomy
Utrzymywanie dopuszczalnego poziomu hałasu ma na celu zapewnienie komfortowego życia w różnych przestrzeniach. Zagadnienia związane z ochroną przed hałasem uregulowane są w ustawie z dnia 23 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska. Mowa jest o tym w dziale V tej ustawy, w artykułach od 112 do 120. Zgodnie z art. 112 ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez:
- utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie;
- zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.
Powyższy przepis określa najważniejsze kierunki działań w zakresie ochrony przed hałasem. Wszystkie organy powinny więc kierować się tymi zasadami, w tym przy ustalaniu planów miejscowych czy wydawaniu indywidualnych decyzji administracyjnych.
Co wpływa na dopuszczalne poziomy hałasu?
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określa minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem do spraw zdrowia. Następuje to w formie rozporządzenia. Określając te wskaźniki, minister zobowiązany jest kierować się potrzebą zapewnienia należytej ochrony środowiska przed hałasem oraz przepisami prawa Unii Europejskiej.
Takie normy są ustalane w zależności od faktycznego sposobu zagospodarowania terenu. Ustawa wyróżnia sześć rodzajów terenów na których poziom hałasu powinien być inny. Rodzaje te są następujące:
- tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową;
- tereny przeznaczone pod szpitale i domy opieki społecznej;
- tereny przeznaczone pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci lub młodzieży;
- tereny przeznaczone na cele uzdrowiskowe;
- tereny przeznaczone na cele rekreacyjno-wypoczynkowe;
- tereny przeznaczone na cele mieszkaniowo usługowe.
Poza przeznaczeniem terenu, dopuszczalne normy powinny uwzględniać rodzaj obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu. Kolejnym czynnikiem jest czas odniesienia – poziomy hałasu są inne w zależności od okresu (momentu doby).
Aktualnie obowiązującym rozporządzeniem określającym dopuszczalne normy jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie norm hałasu w środowisku.
Wskaźniki, które mają na celu ustalenie dopuszczalnego poziomu hałasu
Przy ustalaniu dopuszczalnego poziomu hałasu uwzględnia się również specjalne wskaźniki hałasu. Ustawa Prawo ochrony środowiska wprowadza cztery wskaźniki: LDWN, LN, LAeq D i LAeq N. Powyższe wskaźniki zdefiniowane są w art. 112 a. Zgodnie z tym przepisem przez wskaźniki hałasu rozumie się parametry hałasu określone poziomem dźwięku A wyrażonym w decybelach (dB), w tym:
1) wskaźniki hałasu mające zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, w szczególności do sporządzania map akustycznych, o których mowa w art. 118 ust. 1, oraz programów ochrony środowiska przed hałasem, o których mowa w art. 119 ust. 1:
- LDWN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 600 do godz. 1800), pory wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz. 1800 do godz. 2200) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 2200 do godz. 600),
- LN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu od godz. 2200 do godz. 600);
2) wskaźniki hałasu mające zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby:
- LAeq D - równoważny poziom dźwięku A dla pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 600 do godz. 2200),
- LAeq N - równoważny poziom dźwięku A dla pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 2200 do godz. 600).
Wskaźniki przy opracowywaniu planu miejscowego
Organy są zobowiązane uwzględniać wszystkie powyższe elementy przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W szczególności istotne jest faktyczne zagospodarowanie terenu, dla którego opracowywany jest plan. W praktyce możliwe są sytuacje, że na danym obszarze istnieje kilka form jego faktycznego zagospodarowania (na przykład obok zabudowy mieszkaniowej występują szpitale czy domy pomocy społecznej). W takim wypadku, zgodnie z ustawą, decydujący jest przeważający rodzaj terenu (art.114 ust.3).
Przykładowo jeżeli na obszarze dla którego sporządzany jest plan na 80% występuje zabudowa mieszkaniowa, na 10% szpital i na 10% obiekty rekreacyjno-wypoczynkowe, to cały teren uwzględnia się jako teren zabudowy mieszkaniowej.
Wskaźniki w przypadku braku planu miejscowego
Jeżeli na danym terenie nie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania terenu, to z punktu widzenia ochrony przed hałasem teren ten ocenia się na podstawie faktycznego zagospodarowania i wykorzystania. W tym wypadku również obowiązuje zasada z art.114 ust. 2 czyli decydujące jest to w jaki sposób dany teren jest wykorzystywany w przeważającej części. Powyższa zasada obowiązuje tylko wtedy, gdy dla terenu brak jest opracowanego miejscowego planu zagospodarowania.
Klasyfikacja terenu przez organy administracji
Klasyfikacja danego terenu następuje przy podejmowaniu czynności planistycznej (na przykład przy wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy, itp.). Organ jest zobowiązany dokonać oceny danego terenu, bo obowiązek ten wynika z ustawy o ochronie środowiska (art. 115). Przepisy prawne nie przewidują możliwości odstąpienia od tej oceny.
W praktyce określenie rodzaju terenu może odbywać się nawet dla pojedynczej wydzielonej działki. Jak wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych, działanie organu powinno polegać na wyznaczeniu obszaru analizowanego i ustaleniu jaki rodzaj terenu przeważa na tym obszarze (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 października 2012r. II OSK 1028/11).
Czy studium decyduje o klasyfikacji terenu?
Wątpliwości budzi to, czy o rodzaju terenu mogą decydować zapisy studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. W świetle art. 115 ustawy Prawo ochrony środowiska zapisy studium w tym zakresie nie mają znaczenia. Reguły z art.115 wchodzą bowiem w grę zawsze wtedy gdy dla danego terenu nie obowiązuje MPZP. Oznacza to, że tylko MPZP jest w tym zakresie wiążące. Potwierdził to także Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 marca 2010r. (II OSA 524 /09).
Zgodnie z art. 9 ust. 1 i 5 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, studium nie jest aktem prawa miejscowego. To kolejny argument przemawiający za tym, że przeznaczanie terenu w studium nie może stanowić podstawy do kwalifikacji terenu na potrzeby ochrony przed hałasem. Co więcej przeznaczenie terenu w studium może być inne od jego faktycznego zagospodarowania i wykorzystania. Dlatego też zapisy studium nie mogą stanowić nawet pomocniczego kryterium dla organów dokonujących kwalifikacji terenu zgodnie z art. 115 ustawy o ochronie środowiska.
Kwalifikacja terenu do określonej kategorii to ocenne działanie organu. Na tym tle często dochodzi do sporów oraz wątpliwości. Sporne może być już samo wyznaczanie obszaru analizowanego. Można przyjąć, że zasięg terenu analizowanego powinien zawsze odpowiadać zasięgowi oddziaływania przedsięwzięcia stanowiącego źródło emisji hałasu (Prawo ochrony środowiska. Komentarz, K. Gruszecki, 2008r).
Trudności zachodzące przy klasyfikacji terenu
Szczególne trudności budzi sytuacja, gdy na danym obszarze występują różne funkcje jego faktycznego wykorzystania (na przykład obok budynków mieszkalnych istnieją budynki usługowe lub produkcyjne). W takim wypadku przyjmuje się, że organ powinien ustalić w jakim czasie poszczególne zagospodarowania terenu się pojawiły.
Inaczej bowiem należy postąpić wtedy, gdy najpierw powstał zakład produkcyjny emitujący hałas, a dopiero później powstały budynki mieszkalne. Inne zasady powinny obowiązywać wtedy, gdy zabudowa mieszkaniowa powstała wcześniej – przed działalnością uciążliwą. W pierwszym przypadku działalność zakładu produkcyjnego powinna być dopuszczona, a mieszkańcy powinni być chronieni poprzez stosowanie odpowiednich rozwiązań technicznych w ich budynkach mieszkalnych. Z kolei gdy działalność uciążliwa powstała później, to powinna ona być poddana bardziej rygorystycznym przepisom dotyczącym ochrony przed hałasem.
Ustalanie rodzaju faktycznego zagospodarowania terenu
Aby ustalić rodzaj faktycznego zagospodarowania i wykorzystywania działek na danym terenie, organ powinien skorzystać ze wszystkich możliwości dowodowych. Celowe jest przede wszystkim skorzystanie z ewidencji gruntów i budynków, map ewidencyjnych, ale również na przykład z oględzin na miejscu. Oględziny są konieczne zwłaszcza wtedy, gdy jedna ze stron kwestionuje sposób zagospodarowania na danym terenie.
W sprawie mogą być wykorzystywane również takie dokumenty jak: zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej, dokumentacja zdjęciowa, dokumenty potwierdzające zakończenie wykonania określonych prac budowlanych, pozwolenia, itp. (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 26 lutego 2015 II SA/Go 911/14).
Tak jak wskazano wyżej, kwalifikacji terenu dokonuje się albo w MPZP albo w decyzji planistycznej, czyli co do zasady, decyzji o warunkach zabudowy. Z tego wynika też kompetencja organów, bo MPZP uchwala rada gminy. Z kolei decyzje o warunkach zabudowy wydają organy wskazane w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Na podstawie tej ustawy wydawane są dwa rodzaje decyzji o warunkach zabudowy:
- Decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego określająca lokalizację inwestycji celu publicznego;
- Decyzja o warunkach zabudowy określająca sposób zagospodarowania terenu i warunki zabudowy dla innych inwestycji.
Powyższe decyzje wydaje co do zasady wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Dla terenów zamkniętych decyzje te wydaje wojewoda.
Klasyfikacja terenu w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach
W niektórych wypadkach decyzja planistyczna nie jest wydawana, bo na przykład dane przedsięwzięcie wymaga uprzedniego uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Obowiązek taki może wynikać z ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. W takim wypadku kwalifikacja terenu na podstawie art. 115 jest dokowana właśnie w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Wówczas organem właściwym jest ten organ, który wydaje tą decyzję.
Przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu
Ustawa szczegółowo reguluje tryb postępowania w razie przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu. Przekroczenie takie może stwierdzić organ ochrony środowiska na podstawie pomiarów własnych, pomiarów dokonanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub pomiarów podmiotu zobowiązanego do ich prowadzenia. W takim wypadku wydawana jest decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu.
Podsumowanie
Zasady ochrony przed hałasem określa ustawa Prawo ochrony środowiska. Na podstawie tej ustawy określane są normy hałasu dla różnych kategorii terenu: osobno dla zabudowy mieszkaniowej, osobno dla szpitali, itp. Ustawa określa szereg czynników, które należy uwzględnić określając takie dopuszczalne normy. Poszczególne tereny są klasyfikowane do określonej kategorii albo w miejscowym planie albo w decyzji o warunkach zabudowy. Klasyfikacji terenu dokonuje się na podstawie jego przeważającego faktycznego wykorzystywania. W przypadku przekroczenia norm wydawana jest decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu.
Poniżej przedstawiamy wybrane orzecznictwo sądów administracyjnych na temat omówionych wyżej zagadnień:
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 października 2012 r. (II OSK 1028/11): „Punktem wyjścia dla ustalenia, czy na danym obszarze obowiązują dopuszczalne poziomy hałasu powinno być ustalenie źródła emitującego hałas i zasięgu jego oddziaływania. Jeżeli teren, na który oddziaływuje hałas jest faktycznie zagospodarowany i wykorzystywany w ten sposób, że można zaliczyć go do kategorii wymienionych w art. 113 ust. 2 pkt 1 p.o.ś., to należy ustalić obowiązujące na tym terenie dopuszczalne poziomy hałasu.”
Jesteśmy prawnikami specjalizującymi się w prawie budowlanym i oferujemy usługi prawne dla klientów związanych z branżą budowlaną. Nasze usługi obejmują analizę umów, reprezentację w sporach budowlanych oraz doradztwo w zakresie przepisów budowlanych. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać skuteczną opiekę prawną.
